Het Iersche genootschap Sinn Fein („wij-zelf”) was niet opgericht met politieke doeleinden, maar beoogde aanvankelijk alleen propaganda voor en ontwikkeling van het eigenaardig-Iersche (taal, zeden, enz.). Eerst in deze twintigste eeuw kwam de politiek er bij in ’t spel, maar toen ook volop (A.
Griffith e. a.). De Sinn Feiners kregen nu een partij-program, met als eerste wensch en voornaamste streven: afscheiding van Engeland (onafhankelijkheid en zelfregeering, Home Rule).
De Engelsche wetgeving deed er te lang over naar hun zin; tijdens den wereldoorlog zochten zij steun bij Duitschland, na den oorlog (1919) proclameerden zij, op hun conventie te Dublin, de nationale onafhankelijkheid (zie het art .Ierland). De strijd ging nu hard tegen hard; een lersch parlement (D&il Eireann) vergaderde in ’t geheim ; de Valera werd eerste „president” der Iersche republiek.
Aanslagen op gevangenissen, regeeringsbureaux, moordaanslagen op personen enz. waren niet van de lucht. Een guerrilla werd met verwoedheid gevoerd.
In 1921 kwam de schikking tot stand dat de „Vrijstaat Ierland”, gelijk deoverzeesche dominions, zelfbestuur ontving, maar deel bleef uitmaken van het Vereenigd Koninkrijk. Het graafschap Ulster behoort evenwel tot dezen Vrijstaat niet.
Revolutionaire onverzoenlijken waren nog niet tevreden en zetten een tijdlang den strijd voort. In 1923 kwam ook hieraan een einde.
De Valera moest ’t land verlaten en de rust keerde weer.
