De landstreken aan den bovenloop van de rivier Schire, met de hoogvlakten Westelijk en Zuidelijk van het Nyasameer; in 1890 door de Engelschen bezet; in 1907 in plaats van Britsch-Centraal-Afrika geheeten: Nyasaland-Protectoraat. Dit gebied, dat zich uitstrekt van de Noordpunt van het Nyasameer tot Port Herald bij de Zambesi, is 113400 K.M2. groot, en telt circa 1.300.000 inwoners.
DeSchirehoogvlakten zijn het dichtst bevolkt, vormen ook het belangrijkste deel van deze kolonie, die weldra door de verbinding met de Kaap— Kaïro spoorlijn in het wereldverkeer betrokken worden zal. Voor Europeanen is het klimaat der hoogvlakten gunstig; de laatste jaren stroomen de „blanken” Nyasaiand binnen.In nagedachtenis aan David Livingstone, die in 1859 het Nyasameer ontdekte, besloten in 1875 de Schotsche Vrij-kerken (thans Vereenigde Schotsche Vrij-kerken) èn de Schotsche Staatskerk, nadat een z.g.n. „Universiteiten-Zending” mislukt was (1862), tot de Zending in Nyasaland. De Schotsche Staatskerk begaf zich naar het schoone en gezonde Schire-hoogland, en vestigde daar een cultuur-centrum, dat zij naar Livingstone’s geboorteplaats Blantyre noemde; er kwamen nog drie Zendingsposten bij, waaronder één in de hoofdstad van het Protectoraat, n.l. Zomba. Het getal Christenen dezer Zending moge nog niet groot zijn, haar invloed werkt gezegend.
Veel meer beteekenend is de Schotsche Vrijkerken-Zending, de z.g.n. Livingstonia-Mission. Zij had het voorrecht van meetaf in haar dienst te hebben den missionairen-arts Dr. R. Laws, „de grootste man, die tot hiertoe in Nyasaland werkte”. Diens uitnemendste arbeid was de oprichting van het Overtoun-Instituut op het Kondowi-plateau, dat onder zijn leiding zich ontwikkeld heeft tot het meest invloedrijke Zendingscentrum van Aeqatoriaal-Afrika.
Langs de 150 uur lange Westkust van het meer heeft zich deze Zending al meer uitgebreid ; zij zag, onder de leiding van Dr. Elmslie en Zendeling M. Fraser zulke rijke vruchten op haar arbeid, dat het tevoren door slavenhandel geslagen en verwilderde land één der bloeiendste streken van Centraal-Afrika geworden is.
In 1894 droeg deze Zending het werk in het Zuiden van haar uitgestrekt gebied over aan de Boeren-Zending{ Nederduitsch-Gereformeerd),die verscheidene Zendingsposten stichtte, en een krachtige beweging naar het Christendom beleven mocht, welke zelfs naar Noord-OostRhodesië en naar Portugeesch Oost-Afrika oversloeg.
De Universiteiten-Zending, die haar eerste liefde niet langer verloochenen kon, heeft sinds 1882 haar arbeid weer opgenomen; haar eerste en belangrijkste post is het kleine eiland Likoma in het Nyasameer; ook langs de Oostkust verbreidde zij het Evangelie en kreeg onder enkele stammen ruimen ingang.
De z.g.n. Industrie-Zendingen, die door middel van koffie-cultuur de Zending wilden financieeren, zijn mislukt.
Britsch-Nyasaland is in de halve eeuw na Livingstone’s dood, een der meest beteekenende centra van de Christelijke Zending en de Christelijke cultuur in Afrika geworden; óók een voorbeeld van wat gedaan kon worden, om den voortgang van den Islam te stuiten.
Behalve met den opdringenden Islam heeft de Zending te worstelen met de „Afrikaander Beweging”; ook de slaapziekte geeft haar vele moeilijkheden.
Evenals bijna overal in Afrika is ook in Nyasaland het volksonderwijs grootendeels in handen van de Zending.
De World Missionary Atlas (1924) stelt het totaal Christenen op: 107.388.
