Het historisch organisme der volkseenheid; de levende volksgemeenschap, welke zich in de historie heeft ontwikkeld. Een massa menschen vormen nog geen natie; zij is geen „hoop zielen op een stukgronds”.
Van een natie is slechts sprake, waar gevonden wordt „een gemeenschappelijke oorsprong, een gemeenschappelijk verleden, een gemeenschappelijke roeping en een gemeenschappelijk belang”. (Kuyper.)Natie is niet identiek met staat. De vraag waar en wanneer er van staat kan worden gesproken, is een rechtsvraag; het begrip natie is een historisch begrip.
De kern der natie is bijna zonder uitzondering de gemeenschappelijke afstamming. Dit komt reeds uit in het woord zelve, natie, afgeleid van nasci, d. w. z. ontstaan, geboren worden. Dit neemt niet weg, dat er in den loop der eeuwen natiën zijn samengegroeid uit verschillende stammen. Het is de historie, die in den meest eigenlijken zin, een volksgemeenschap tot natie stempelt. Het gemeenschappelijk verleden spreekt in de natie het sterkst. Door gemeenschappelijke voor- en tegenspoed, in rampen en tegenslagen, overwinning en nederlaag, in verval en opbloei, tezamen gedeeld en gedragen, wordt om een volksgemeenschap de hechte band der natie geslagen.
Sterk en onverbrekelijk is deze nationale band, zoodat eeuwenlange onderdrukking in hare vernietiging niet slaagt. Nimmer gelukte het de Habsburgers het volkerenagregaat der Oostenrijksche monarchie van voor den grooten oorlog op te smelten tot één enkele natie. Onuitroeibaar leefde in Polen het nationaal besef ondanks vreemde overheersching der naburige staten gedurende eeuwen.
In het nationaal gevoel leeft het besef eener gemeenschappelijke roeping, de erkenning van Gods ordinantie, dat juist in de differentiatie der verschillende natiën, de organische geledingen van het menschelijk geslacht, de veelvuldige gaven van het menschdom zullen uitkomen tot Zijne eere.
Volle vervulling dezer roeping eischt nationale zelfstandigheid; vandaar dat de rijkste ontwikkeling der natie is te verwachten bij eigen staatkundig leven, onder een eigen nationale overheid.
