is de vergrieksching van het over Men-noefe heen tot Menfa verworden Men-nöfer („goede rust”), de naam van de pyramide van farao Pepi I (pl.m. 2600 v. Chr.), wiens koningsstad in de onmiddellijke nabijheid hiervan lag, tengevolge waarvan deze den naam kreeg der pyramide.
De stad lag ten Zuiden van het huidige Kaïro, dus dicht bij de Nijldelta, op den rechteroever van deze rivier. Haar oorspronkelijke naam was „Witte muur” als het centrum van macht van het „witte Koningrijk”, welks Noordelijke grens door Memfis werd gevormd (zie Egypte). Haar stichting wordt toegeschreven aan Menes, die „het witte” en „het roode koninkrijk” met elkander vereenigde (pl.m. 3400 v. Chr.). Zoo is ze dus de oudste hoofdstad van het Egyptische rijk, wat ze gebleven is, totdat ze met het opkomen der 18de dynastie deze eer aan het veel Zuidelijker gelegen Thebe moest afstaan (begin 16de eeuw).
Van hare geschiedenis weten we nog slechts heel weinig. De stad zelf is bijna zonder spoor na te laten van den aardbodem verdwenen. Vaststaat intusschen, dat de huidige dorpen Mit-Rahine en el-Bedrasjén in het centrum der stad liggen, terwijl de heuvels van Abadijje en En-Nagizijje haar Noorderkwartier hebben gevormd. De oude tempel van Ptah en zijn kwartier vormden een soort van citadel als het oudste stadsgedeelte. Een ander kwartier had den naam van „het leven der beide landen”. Het lag langs de rivier rond den tempel van Ptah Nefer-ho. Hier was een krachtige Fenicische nederzitting.
Ook nadat Thebe hoofstad geworden was, bleef Memfis bloeien. De inname der stad door den Ethiopiër Pianchi (pl.m. 720 v. Chr.), door de Assyriërs (670 v. Chr.) en Cambyses (525 v. Chr.) veranderde hieraan niet veel. Zelfs onder de Ptolemeërs was de stad nog dicht bevolkt, al werd ze door het nieuwe Alexandrië verre overvleugeld.
Deze Grieksche koningen lieten zich dan ook in Memfis als farao kronen. Maar sindsdien zonk de stad geleidelijk weg. En toen de Arabische veroveraars op den linkeroever van den Nijl een nieuwe stad bouwden, Fostât of oud-Kaïro, moest Memfis daartoe de materialen leveren. Ook een gedeelte van Nieuw-Kaïro is van Memfis’ oude tempels en paleizen opgebouwd. In de 12de eeuw waren er nog belangrijke ruïnes.
