Geboren 1608, geslorven 1674, beroemd Engelsch dichter, was de zoon van een notaris (die wegens zijn overgang van het Katholicisme tot het Puritanisme onterfd was) en werd streng Puriteinsch opgevoed. Na zijn schooljaren was hij van 1625 tot 1632 student te Cambridge.
Reeds uit dien studententijd dateeren gedichten (b.v. het bekende On the morning of Christs Nativity) die van zijn lyrisch talent blijk geven. Afgestudeerd, bleef hij eenige jaren op het landgoed van zijn vader, teruggetrokken in studie en arbeid.
In dezen tijd dichtte hij zijn deels beschrijvende, deels expressionistische natuurzangen, L’Allegro en II Penseros, en enkele dramatische gelegenheidsstukken (Arcades, Comus). Boven alles was hem het leven der natuur lief en de stille, toegewijde studie.
Maar in 1638 veranderde hij van levenshouding. Hij ging op reis, door Frankrijk, Zwitserland, Italië.
Groote beteekenis had deze tocht voor zijn vorming: hij ontmoette belangrijke persoonlijkheden, bezocht kunstcentra als Florence, Rome, Napels, en met verschillende ontwerpen voor dichterlijk werk keerde hij naar Engeland terug. Maar tot het uitwerken daarvan kwam hij niet.
De politieke strijd die het Puritanisme te voeren had werd de zijne en in onderscheiden geschriften, over de opvoeding, de kerkregeering, de drukpersvrijheid, (Areopagitica) kwam hij met kracht voor de Puriteinsche beginselen op: On Reformation in England is van deze strijdschriften een van de bekendste. Vanzelf kwam hij hierdoor in den kring der Puriteinen op den voorgrond, met het gevolg, dat hij ook in een politieke functie werd benoemd (Secretaris van den Staatsraad), toen zij de leiding gekregen hadden.
Wel deed in de volgende jaren de heftigheid der Puriteinsche machthebbers zijn ijver eenigszins luwen (zijn huwelijk met een Royalistisch-gezinde vrouw was daarbij mede wellicht van invloed), maar het geding tegen Karel I bracht hem opnieuw in vuur.
Het vonnis, tegen Karel uitgesproken, verdedigde hij in zijn The tenure of Kings and Magistrates en in het beroemd-geworden Defensio pro populo Angelico.
Zelfs een optredende blindheid weerhield hem niet van zijn polemiek. Met de Restauratie in 1660 was zijn politieke carrière gedaan.
En eerst toen vatte hij zijn dichterlijken arbeid weer op. Achtereenvolgens verschenen zijn Paradise lost (1665), Paradise Regained, Simson Agonistes.
Vooral het eerste heeft zijn naam de onsterfelijkheid gegeven, in dat gedicht behandelt hij met een treffend meesterschap over taal en een bijzonderen rijkdom aan dichterlijke verbeelding de geschiedenis van den val, aanvangend bij den opstand van Lucifer en eindigend met de verlossing door Christus. Het dichtwerk is minder een epos dan een grootsche schildering, grootsch vooral door de karakterteekeningen (van Satan, Adam en Eva e. a.).
In den beginne weinig geacht, werd het spoedig gerekend tot een der klassieke werken van de Engelsche literatuur, beroemd tot op dezen dag toe. Paradise Regained en Simson Agonistes, ofschoon belangrijke dichtwerken, staan er ver bij ten achter.
De dichter stierf, geheel blind, 10 November 1674.
