Christelijke encyclopedie

F.W. Grosheide (1926)

Gepubliceerd op 08-01-2020

Exegetische verzamelingen

betekenis & definitie

zijn groote werken, waarin bij grootere of kleinere gedeelten der Schrift achtereenvolgens of in elkaar gewerkt de verklaring van verschillende godgeleerden wordt gegeven. Zoo heeft men in de eerste plaats de Catenae (kettingen), ontstaan in den Byzantijnschen tijd, die de verklaringen bewaren van onderscheidene kerkvaders m.n. van Origenes, Chrysostomus en Cyrillus van Jeruzalem.

De meeste Catenen zijn van onbekende verzamelaars, van sommige kennen we den vervaardiger, de oudste bekende Catenenschrijver is Procopius (f528). De Catenen zijn vooral daarom soms van groote waarde, omdat ze ons fragmenten van verloren geschriften der kerkvaders hebben bewaard.

Ook later bleef men verklaringen geven in den vorm van de oude Catenen. Zoo gaf Petrus Lombardus een commentaar op de brieven van Paulus, verzameld uit ongenoemde bronnen en de evangeliëncommentaar van Thomas van Aquino biedt citaten uit Augustinus, Hieronymus en andere kerkvaders.

Verder maakten vooral opgang de Glossa ordinaria van Walafried Strabo (✝ 849), die reeds door Lombardus ijverig is gebruikt, dan de Glossa interlinearis van Anselmus van Laon (1110) en de Postillaeperpetuae van Nicolaus van Lyra (1340). Al deze werken putten nog hoofdzakelijk uit de kerkvaders.

De Roomschen gingen in deze richting verder, terwijl de Protestanten meer öf bij elkaar de volledige verklaringen van verschillende nieuwere uitleggers afdrukten, waarvan het bekendste voorbeeld bieden de Critici Sacri, le dr., 1660, öf van vers tot vers excerpten gaven van onderscheidene exegeten, zooals er b.v. 80 verwerkt zijn in de Synopsis van Af. Polus (1e dr., 1669 vlgg.).

Nog in de 18e eeuw verschenen dergelijke omvangrijke werken, sinds raakten ze in onbruik. Ook droegen en dragen nog verschillende voor het volk bestemde Bijbelverklaringen het karakter van exegetische verzamelingen (Henry en Stackhouse, Patrick en Wells, Dachsel e. a.).

< >