Het woord acta is, evenals de woorden handelingen en notulen, een titel om de besluiten eener kerkelijke vergadering aan te duiden. Toch drukken deze drie woorden niet hetzelfde uit.
De titel handelingen is al oud. De besluiten der eerste Gereformeerde Synoden in Nederland, nl. die te Embden, 1571, en te Dordtrecht, 1578, werden reeds Acta ofte handelingen genoemd. Toch is het woord handelingen te ruim. Het omvat te veel, nl. niet alleen wat een kerkeraad (classe of synode) besloten, maar ook wat hij gedaan heeft. In dezen ruimen zin komt het woord handelingen ook voor in art. 32 der Kerkorde : „De handelingen aller samenkomsten” (Latijn: actiones ommium coetuum) d. i. niet alleen wat de scriba opteekent, maar ook wat de vergadering doet (het toelichten der voorstellen, het nemen van resoluties, het uitspreken van een kerkelijk vonnis enz.), „zullen met aanroeping van Gods naam aanvangen en met dankzegging besloten worden”. Deze ruimere beteekenis blijkt duidelijk uit den titel: Handelingen der Staten-Generaal, want die geven niet alleen de besluiten der Staten-Generaal, maar van woord tot woord wat er door de afgevaardigden gesproken wordt, weer.
Ook de vroegere Latijnsch-Nederlandsche titel: Acta ofte handelingen is verouderd. Wij gebruiken handelingen niet meer in den zin van acta. Wij zouden dan veel beter vertalen: Acta of het beslotene. Het woord handelingen is niet de juiste titel voor de besluiten der kerkelijke vergaderingen.
Het woord notulen wordt doorgaans alleen van de kerkeraads- en classicale vergaderingen gebezigd. Het is afgeleid van het Latijnsche woord notula d. i. een klein teeken, op kerkelijk gebied het opgeteekende (verkleinwoord van nota, teeken). Het is beter dan het woord handelingen. Zegt iemand: ik heb bezwaar tegen de handelingen van den kerkeraad, dan bedoelt hij: tegen wat de kerkeraad doet; maar zegt hij: ik heb bezwaar tegen de notulen van den kerkeraad, dan wil hij zeggen : tegen de opteekening van het besprokene en beslotene. Ook is notulen ruimer dan het woord acta, en daarvan onderscheiden. Notulen zijn de opteekening van de besluiten met de discussie. Acta de opteekening van de besluiten zonder meer.
Het woord acta is dan ook voor de synoden het meest gebruikte en juiste. Van een kerkeraadsen classicale vergadering, die maar enkele uren of een dag duren, kan men notulen, d. i. de besluiten met de hoofdpunten uit discussie, maken. Maar van particuliere en generale synoden, die enkele dagen zitting houden, teekent men alleen de besluiten op met de gronden waarop zij rusten; en die noemen wij acta. Dr. F. L.
Rutgers gaf dan ook de besluiten der generale synoden in de 16e eeuw uit onder den titel: Acta van de Nederlandsche synoden enz.; en Dr. J. Reitsema en Dr. S. D. van Veen kozen ook voor de uitgave van de besluiten der provinciale syoden den titel: Acta der Provinciale en Particuliere synoden, enz. Men heeft wel eens gevraagd, of we niet liever het verdietschte woord ac(k)ten in plaats van het Latijnsche acta moeten gebruiken. Maar wijl akte dikwijls in geheel andere beteekenissen voorkomt (bijv. akte van den burgerlijken stand, akte van bekwaamheid, enz.), en voorts het woord acta door het langdurig gebruik reeds lang burgerrecht verkreeg, en de zaak ook veel juister uitdrukt dan een Nederlandsch woord, is er tegen dit vreemde woord geen overwegend bezwaar.
