De grote encyclopedie van het antiek

Jan Durdik en anderen (1970)

Gepubliceerd op 02-12-2020

Frans gouden zilver

betekenis & definitie

In Frankrijk is waarschijnlijk meer profaan en kerkelijk zilver vervaardigd dan elders in Europa, maar er is helaas ook op dezelfde schaal omgesmolten in tijden van oorlog en economische teruggang. Zo hebben reeds de oorlogen van de 14de en 15de eeuw het middeleeuwse zilver aanmerkelijk uitgedund : in 1689 en 1709 liet Lodewijk XIV zijn eigen zilver en dat van de adel omsmelten om de oorlogsuitgaven te dekken, en tijdens de Franse Revolutie werd liet I8de-eeuwse zilver niet alleen om economische redenen omgesmolten, maar vooral vernietigd omdat het aan de monarchie en aan de Kerk herinnerde.

De stijlen die door de Franse zilversmeden werden ontworpen, hebben grote invloed gehad op de vervaardiging van zilver in geheel Europa: vooral tegen het eind van de 17de eeuw werd het hof van Lodewijk XIV een centrum van verfijning dat door alle Europese hoven werd nagevolgd. De verspreiding van de Franse barok werd daarbij in niet geringe mate bevorderd door de gedwongen emigratie van veel hugenoot-zilversmeden ten gevolge van de herroeping van het Edict van Nantes in 1685. Van de exorbitant luxueuze zilveren meubels van het hof en de adel is vrijwel niets bewaard gebleven, evenals het ceremonieel vaatwerk dat aan de Franse kortingen heeft toebehoord, zoals cadenas en nautilusbekers, maar wel beschikken wij over vele gegevens uit inventarissen, ontwerpen en schilderijen. Belangrijke ontwerpers uit het begin van de 18de eeuw waren de naar Holland uitgeweken: hugenoot Daniël Marot en Jean Bérain; in de periode 1730-1770 werd veel zilver geïnspireerd door J.A. Meissonier. In het empire werden nécessaires de voyage gemaakt voor hoge militairen op hun veldtochten en voor de adel; vooral M.G. Biennais maakte hiermee naam.Merken: het eerste gilde van zilversmeden werd in de 13de eeuw in Parijs opgericht. De eerste gildekeuren zijn van ca. 1275; het meesterteken bestaat uit het stadswapen (bijv. een gekroonde fleur de lis voor Parijs) en het devies van de zilversmid, na 1540 de initialen. In 1461 werd de jaarletter ingevoerd als een extra waarborg: in 1506 werd deze verplicht gesteld. In 1672 werd een belastingkeur ingevoerd; vanaf 1681 gebruikte men ook een stempel ten teken dat de belasting was voldaan. Met de Revolutie verdween het keurensysteem. In 1791 werden de gilden opgeheven, hoewel zij nog tot 1797 mochten blijven bestaan. Het keuren werd nu door de staat geregeld: verschillende vormen van de Gallische haan (ter aanduiding van het gehalte) waarborgmerk (voor Parijs en de departementen op grote stukken twee koppen) en het meesterteken.

< >