Inrichtingen waarmee water uit een gebied wordt gepompt. Vanaf het midden van de 19de eeuw wordt in Groningen voor de detailafwatering gebruikgemaakt van stoomgemalen; het eerste gemaal is in 1844/45 te Midwolda in de Oostwolderpolder gebouwd.
Tot in het eerste kwart van de 20ste eeuw zijn in de kleine waterschappen zeer veel stoomgemalen gebouwd, hetzij als eerste bemalingsinrichting, hetzij als vervanger van een of meer watermolens. In de 20ste eeuw zijn de stoomgemalen gaandeweg vervangen door dieselgemalen of elektrische gemalen. Afgezien van De Waterwolf van het waterschap Electra zijn de gemalen van de grote boezemwaterschappen van latere tijd. De twee oudste gemalen zijn Cremer bij Termunterzijl (1931), en Duurswold (1933) bij Delfzijl; het gemaal De Drie Delfzijlen van het waterschap Fivelingo (1974) brengt het water van het Damsterdiep op de Eems. Bij Termunterzijl is de bouw van het nieuwe gemaal (Rozema) in uitvoering. Voor de afwatering van enige combinaties van kustwaterschappen zijn de gemalen De Vereniging (1951; in 1997 vernieuwd onder de naam Fiemel), Spijksterpompen (1979) en Noordpolderzijl (1985) gebouwd.
Gemalen als Den Deel (1995) en Stad en Lande (1997) zijn gebouwd in verband met de bodemdaling door aardgaswinning en worden wel bodemdalingsgemalen genoemd. De waterschappen in Groningen beschikken samen over bijna tweehonderd gemalen.
