Historische collectie Nederland

Rijksdienst voor het cultureel erfgoed (2019)

Gepubliceerd op 13-06-2019

merken

betekenis & definitie

Teken dat in het bouwbedrijf in het verleden vaak is aangebracht op onderdelen van hout, natuursteen en smeedijzer om de identiteit van de maker of leverancier of de plaats van het onderdeel in het bouwwerk aan te geven.1. In hout zijn met een gootvormig mesje, zaag, kraspen, beitels of rood krijt merken aangebracht op balken tijdens het transport en bij verkoop aan afnemers, en bij het vervaardigen van onderdelen van een constructie in de werkplaats. Onderscheiden kunnen worden:telmerken, aangebracht op de onderdelen van een houtconstructie om ervoor te zorgen dat alle met de hand gemaakte onderdelen op de juiste wijze met elkaar verbonden worden en op de juiste plaats komen.

De merken bestaan hoofdzakelijk uit rechte strepen die een getal aangeven. Dat is de reden dat ze bij de herontdekking van het systeem in 1957 de naam telmerk hebben gekregen. De oorspr. naam is niet bekend.paringen, doorlopende strepen, tijdens het maken getrokken over twee of meer bij elkaar horende onderdelen van een constructie om aan te duiden dat die delen bij elkaar horen.timmermansmerken, het ‘handmerk’ van een persoon, 10 tot 20 cm en meer hoog.

Omdat het timmerwerk vrijwel steeds werd aangenomen, was het merk geen controlemiddel, maar werd het uitsluitend uit ‘beroepstrots’ aangebracht.vlot- of eigendomsmerken, grote merken, vaak in de vorm van letters of cijfers, op de zijkanten van een bekantrechte balk aangebracht bij transport te water en verhandeling in het vlot in de balkenhaven.