Osmose is een proces waarbij door middel van diffusie een vloeistof met opgeloste stoffen door een semipermeabel (halfdoorlatend) membraan stroomt. Dit membraan laat alleen de vloeistof door en niet de opgeloste stoffen.
De natuur streeft naar gelijke concentraties van opgeloste stoffen aan beide kanten van het membraan. Een concentratie wordt aangeduid met het aantal deeltjes, gram of mol per liter water. Wanneer er zich aan beide kanten van het membraan dus 1 liter water bevindt, maar er meer deeltjes aan de ene kant zitten (voor het gemak kant A) dan aan de andere kant (kant B), dan is de concentratie opgeloste stoffen hoger aan kant A.
Door het proces van osmose gaat water zich verplaatsen over het membraan, om een zo gelijk mogelijke concentratie van opgeloste stoffen te krijgen aan beide kanten.
Doordat de concentratie bij B lager is dan bij A, zal het water gaan bewegen van B naar A. Hierdoor komt er minder water aan kant B te zitten, waardoor de concentratie hoger wordt. In kant A komt juist meer water te zitten, dus wordt de concentratie lager.
Het celmembraan is zo’n semipermeabel membraan. Wanneer je een dierlijke cel neemt en die in een bak water legt met een hele hoge concentratie zout, dan stroomt het water de cel uit door osmose en zal de cel verschrompelen. Wanneer je de cel in een bak water zonder opgeloste stoffen legt, is de concentratie opgeloste stoffen in de cel hoger en zal deze water opnemen en uiteindelijk open barsten, omdat hij de hoeveelheid water niet aan kan.
Planten hebben een celwand die stevigheid biedt en voorkomt dat de cel open barst. De cel drukt dan tegen de celwand. Dit wordt turgor genoemd.
