Synagoge, Grote of Hoogduitsche - De Grote of Hoogduitsche, Synagoge was in feite de kleinste van de vier synagogen aan het Jonas Daniël Meyerplein, maar de oudste en bovendien sinds 1815 de hoofdsynagoge van de Nederlands Israëlitische Gemeente. Het eenvoudige, strakke gebouw in klassieke stijl is opgetrokken in 1670-1671 naar een ontwerp van Daniël Stalpaert*. Oorspronkelijk heette dit gebouw "De oude synagoge der Hoogduitsche joden", die vooral in het eerste kwart van de 17de eeuw de gruwelen van de 30-jarige oorlog waren ontvlucht. Omstreeks 1635 ontstond in deze buurt, die toen pas gebouwd was, de eerste joodse gemeente en in 1649 de eerste synagoge, die, en dat was in die tijd iets bijzonders, bij de opening door burgemeester en schepenen* bezocht werd. Maar al in 1670 had de joodse gemeente zich zo uitgebreid dat dit gebouw te klein werd.
Aan wat toen Deventer Houtmarkt* heette, werden vier erven gekocht en verrees het huidige gebouw, dat altijd een bezienswaardigheid is geweest en herhaalde malen door buitenlandse reizigers beschreven is. In het interieur zijn de op vier zuilen rustende houten gewelven een bezienswaardigheid. De tegenwoordige gevel in de Nieuwe Amstelstraat is van een restauratie van 1823. Tijdens de Duitse overheersing heeft vooral het inwendige van de synagoge zeer van verwoesting te lijden gehad. De kerksieraden waren echter tijdig in veiligheid gebracht. De gebouwen zijn in 1954 aan de gemeente A. verkocht, in 1977 stelden B. en W. 17,3 miljoen gulden beschikbaar om zowel de Grote Synagoge als de Nieuwe Synagoge* in te richten als het Joods Historisch Museum*. Dit museum ging uiteindelijk pas in 1987 open. De Grote Synagoge is nog vrijwel intact en bezit nog de Heilige Ark van witmarmer met de kroon die de Westertoren siert. Deze bleef behouden. In de ruimte van de Grote Synagoge is een vaste opstelling gewijd aan het joodse geloof; daarnaast wordt er aandacht besteed aan thema's over joodse ceremoniële kunst en het culturele leven.
