Stadion, Olympisch - Toen in 1928 Nederland als gastheer voor de Olympische Spelen optrad, vonden de sportlieden en bezoekers uit alle delen van de wereld in A.-Zuid een prachtig ingericht stadion, dat tijdens de spelen schitterend voldaan heeft. De architecten Jan Wils* en Cornelis van Eesteren* bouwden dit stadion, dat aan veel eisen moest voldoen en bovendien binnen korte tijd gereed moest zijn. Er kwamen een wielerbaan, een atletiekbaan en velden voor voetbal en hockey. Daaromheen moest ruimte komen voor ongeveer 40.000 toeschouwers en er moesten vele dienstgebouwen verrijzen. Achter de hoofdtribune verrees de imposante Marathontoren in een strakke baksteenlijn.
In 1936 trokken de voetbalinterlands zo veel belangstelling, dat Jan Wils opdracht kreeg het aantal toeschouwersplaatsen sterk uit te breiden. Dit is toen gebeurd zonder dat het omsloten geheel van het stadion verbroken werd. Het aantal plaatsen steeg tot ongeveer 60.000. Het stadion werd geëxploiteerd door het Nederlandse Sportpark*, dat in 1914 het eerste stadion geopend had. Dit stadion was echter voor een evenement als de Olympische Spelen niet geschikt meer en moest dus in 1928 door een nieuw worden vervangen. Het oude stadion was gelegen tussen de tegenwoordige Stadionweg en de Van Tuyll van Serooskerkenweg. Ook de Amazonenstraat is op dit terrein gebouwd. Al tijdens het 50-jarig bestaan van het Olympisch Stadion in 1978 gingen er stemmen op over de bouw van een nieuw stadion.
In 1982 werd een aantal gebreken geconstateerd, waarvan de renovatie 20 miljoen gulden zou kosten. In 1983 kreeg het dameshockeyteam vanwege het behaalde wereldkampioenschap een vermelding op de eremuur van het Olympisch Stadion. Eerder was op een van de muren van de Marathontoren een bord bevestigd met daarop de namen van de spelers van het Nederlands voetbalelftal, dat in 1974 in München tweede werd bij het wereldkampioenschap voetbal in München. Zij kregen ook een beeld aangeboden dat eveneens in het stadion werd geplaatst. Ter herinnering aan Han Hollander, de eerste radioreporter die een verslag gaf van een voetbalinterland (Nederland-België, 11 maart 1928), werd een gedenkplaat tegen de Marathontoren aangebracht. Hollander, een zeer populaire figuur, werd in de oorlog gedeporteerd en kwam om in een concentratiekamp. Tijdens de voorbereidingen van de kandidaatstelling voor de Olympische Spelen van 1992 in A. is opnieuw uitvoerig gesproken over een nieuw Olympisch Stadion op de plaats van het huidige en over een zwemstadion in het Sloterparkbad*. De toewijzing van de Olympische Spelen
1992 tijdens de 91ste IOC-vergadering op 17 okt. 1986 in Lausanne, aan Barcelona haalde een streep door een groot aantal plannen, waaronder ook dat van het Olympisch Stadion. Op 15 april 1992 stemde de gemeenteraad in met de bouw van een nieuw sportstadion in A.-Zuidoost. Het zou tweehonderd miljoen gaan kosten (zie: Stadion Amsterdam). Het Olympisch Stadion moest voorlopig openblijven, vond de gemeenteraad, maar liet de beslissing aan de stadsdeelraad Zuid over. Deze nam uiteindelijk begin 1995 de principebeslissing het stadion af te breken om er woningen te bouwen. Hiertegen rezen echter opnieuw bezwaren. Dankzij acties van burgers werd 25 miljoen gulden bijeengebracht en kon in 1998 worden begonnen met de afbraak van de in de jaren dertig toegevoegde betonnen tweede ring en de bouw van een parkeergarage voor 850 auto's. Na de renovatie kreeg het stadion een nieuwe functie als atletiekstadion met A-status. Op 13 mei 2000 werd het stadion heropend.1048
LIT. J.E. van de Kamp, Amsterdam en koning voetbal, O.A. 1978, 207; C. Driessen, Olympische spelen van 1928 ook in de kunst, O.A. 1978, 215; Henk van den Heerik, Klaas van der Lee en Frits Locher, 1992: de Olympische Spelen in Amsterdam, 1984; Amsterdam heading for the Olympic Games in the Netherlands 1992, 1984; F.M. Gaarenstroom, Truc van kamerheer deed 't en Amsterdam had 't in 1928, O.A. 1986, 327X; Peter Prins, Van verouderde steenklomp tot rijksmonument, M.A. juli/aug. 1999, 97; Tijs Tummers en Bart Sorgdrager, Het Olympisch Stadion, 2000.
