Julius Caesar, Pompeius en Crassus hadden zich verenigd om gezamenlijk de regering over heel Romeinse Rijk zich toe eigenen. De wingewesten van 't Rijk verdeelden zij onderling: Caesar verkreeg als stadhouder Boven- Italië en Gallië, waar hij juist oorlog voerde; Pompeius ontving Spanje en Crassus Azië.
De laatste sneuvelde weldra, zodat Caesar en Pompeius alleen overbleven. Terwijl Caesar nu met zijn leger in Gallië was, trachtte Pompejus zich te Rome van de alleenheerschappij meester te maken. Toen Caesar dan ook Gallië veroverd had, wist Pompejus te bewerken, dat de Romeinse Senaat aan Caesar bevel zond zijn leger af te danken en ambteloos in Rome te gaan leven. Ingeval hij mocht weigeren, zou hij als een vijand van den staat worden beschouwd. Caesar echter wist zijn soldaten te bewegen hem naar Rome te volgen en tegen Pompeius (dus ook den Senaat) op te trekken.
De Rubicon was het grensriviertje tussen Caesars wingewest (waarover hij stadhouder was) en den eigenlijken staat. Trok hij dit riviertje met zijn leger over, dan was hij een opstandeling, want een stadhouder mocht met zijn leger zonder verlof zijn provincie niet verlaten. Caesar aarzelde dan ook aanvankelijk, maar eindelijk trok hij de rivier over, deed dus den beslissenden stap, terwijl hij gezegd zou hebben: „alea acta est" — de teerling is geworpen. Zo verkreeg de uitdrukking: „den Rubicon overtrekken" de betekenis van: zijn aarzeling overwinnen en een stoute stap wagen.
