Gepubliceerd op 16-11-2020

Wintereend

betekenis & definitie

Verouderde, door Houttuyn 1763 voorgestelde benaming voor de 26e Eendvogel van Linnaeus, Anas hyemalis. De N naam is slechts een vertaling van een bestaande zweedse naam en/of de door Linnaeus opgevoerde wetenschappelijke naam (Lat hiemalis <Lat hiems 'winter; storm') voor een Eendensoort, die Houttuyn (als N vogel in ieder geval) niet kende.

De naam is dus een typische boekennaam, welke niettemin bij het lezerspubliek (ooit) ingang gevonden zou kunnen hebben (maar dan: voor welke vogel?). De beschrijving van Linnaeus van de "Anas hyemalis" slaat hoogstwaarschijnlijk op een ♀ Zwarte Zee-eend, maar thans wordt onder (Clangula) hyemalis wel de Ijseend verstaan! vD 1970 geeft op sub wintereend: "ijseend, Ijslandse eend die 's winters hier op trek voorkomt (Clangula hiemalis)", maar dit gegeven zou op wel heel oude informatie (nl. die van Houttuyn) kunnen berusten. Albarda 1897, noch Snouckaert 1908/1915 geven de naam op als zijnde ergens in het land gebruikelijk. Ook wordt de naam niet genoemd in Schlegel 1852 of in Gavere & Bemmelen 1856. In Wickevoort Crommelin et al. (1858) wordt door Crommelin meegedeeld dat Anas glacialis (=IJseend) "ook wel eens Knob (wordt) genoemd", maar de naam Wintereend wordt weer niet vermeld. B&TS 1995 noemen onder de Ijseend de namen Wintereend en Knob, maar vermelden geen bron of locatie.

Aangezien in hun literatuurlijst het werk van Houttuyn staat opgevoerd, kan dit de bron zijn. De reden waarom de naam Wintereend het zo lang lijkt te hebben uitgehouden zit hem in het gewone en logische karakter van de naam. 's Winters komen er allerlei soorten Eenden naar de Lage Landen, die men 's zomers mist. Als de naam nog gebruikt wordt, zal dit vermoedelijk eerder slechts als een 'verzamelnaam' zijn.ETYMOLOGIE N winter <mnl winter; fries/oudfries winter; D Winter <mhd winter <ohd wintar; E winter <oudengels winter; noors/ zweeds/ deens vinter, ijslands vetur <oudnoords vetr 'winter; jaar'; gotisch wintrus; over de verdere etymologie van deze woorden bestaan verschillende opvattingen: zowel met ‘water' (‘het natte jaargetijde'), *uendrus en 'wind' ('het stormachtige jaargetijde') als met oudiers find 'wit' ('het witte jaargetijde' (vanwege de sneeuw)) worden er verbanden verondersteld. [NEW 1992; vDE 1993] Weekley 1967 wijst erop dat de betekenis van de oude germ woorden ook 'jaar' kan zijn (E dial. twinter = 'twee jaar oud').