Gepubliceerd op 16-11-2020

Iiskob

betekenis & definitie

Officiële friese naam voor de Grote Burgemeester ← [De Vries 1928]. De Vries 1912 geeft nog een "?" bij de friese naam; wel vermeldt hij Iiskub als helgolandfriese naam.

Fries iis 'ijs', fries Kob ← 'Meeuw'. De friese naam is dus naar betekenis dezelfde als D Eismöwe. Deze grote Meeuwensoort komt in de Lage Landen en in (Noord-)Duitsland uitsluitend als (vrij zeldzame) wintergast voor, en winter kan men associëren met ijs. Maar de vogel houdt zich vrijwel uitsluitend in de onmiddellijke omgeving van de zee op, en op onze breedten bevriest de zee zelden of nooit (dus geen ijs). Het zou ook kunnen zijn dat de kleur van de vogel met die van ijs werd geassocieerd; inderdaad zijn Grote Burgemeesters in alle kleden over het algemeen veel lichter van kleur dan onze inheemse Meeuwensoorten. In die richting duiden ook zweeds Vittrut (Vitttrut) (zweeds trut 'Meeuw') en ijsl Hvïtmdfur (zweeds vitt en ijsl hvit 'wit').

Maar bij ons komen bijna uitsluitend jonge vogels in kleden die van alle kleden, die de Grote Burgemeester in de loop van zijn leven vertoont, de minst lichte (de minst 'witte') zijn. Dezelfde situatie geldt voor Denemarken, waar de soort dan inderdaad Grdmdge (letterlijk: grijze meeuw) heet, en dus niét 'witte Meeuw', zoals op Ijsland waar de soort broedt en waar dus het volwassen 'witte' kleed veel gezien wordt. Idem (als Denemarken en N) voor Engeland, waar E Glaucous Gull zelfs letterlijk 'zeegroene Meeuw' betekent. Dit kan alleen maar de beige (geelgrijze) kleur van de jonge vogels zijn. De mooiste en beste verklaring voor de namen Iiskob en Eismöwe is dan ook dat ze gegeven zijn door friese en duitse zeevarenden in het Noordpool-gebied, waar deze vogels frequent op ijs en ijsschotsen staand worden waargenomen. Hiermee sporen ook de oude D naam Eismöwe (c.1900) voor de Ivoormeeuw ← [HVM 1982 p.145] en de scandinavische namen voor de Ivoormeeuw, een soort die nog witter is dan de Burgemeester en die nog zeldzamer dan de Burgemeester tot onze breedten geraakt, dus wel uitsluitend vanuit het poolgebied zelf benoemd moet zijn.Zeevaarders uit onze contreien hebben de naam voor de Burgemeester in veel andere talen bepaald door het overheersende karakter over andere Meeuwen in de naam Burgemeester ← vast te leggen.