Gepubliceerd op 16-11-2020

Brilduiker

betekenis & definitie

Bucephala clangula (Linnaeus: Anas) 1758. In N zelden broedende, maar algemeen overwinterende Duikeend, waarvan het volwassen ♂ gekenmerkt wordt door een ronde, witte vlek aan weerszijden van de snavel, alsof de vogel een (knijp)bril op heeft. ♀♀ en jonge vogels hebben een donkerbruine kop zonder die witte 'brillenglazen', maar wel hebben ze een fraai geel oog.

Uit de E naam Goldeneye (letterlijk 'Goudoog') en ♂ Garrot a oeil d’or kan men afleiden, dat het in deze landen vooral de ♀♀ en jonge vogels zijn die ter overwintering verschijnen. Zie voor een aparte naam voor het ♀ sub Bruinet. It Quattrocchi, provengaals Quatre-uei en de D volksnamen Vieräuglein en Vierogen (letterlijk: 'vier ogen') slaan dan echter weer wel op de ←.Houttuyn 1763 (p.51) hanteert de N naam Kwaker-Eend, kennelijk als vertaling van Clangula. Tegenwoordig wordt clangula uitgelegd als 'een rinkelend geluid makend' [Coomans de Ruiter et al. 1947]. Hoe dan ook, Houttuyn kon kennelijk nergens uit opmaken dat Linnaeus de naam liet slaan op het rinkelend geluid dat Brilduikers met de vleugels maken als zij vliegen. Misschien heeft Linnaeus dat ook niet bedoeld. Zie voor dit geluid Belduiker en fries Rinkelein.

Vroeg 1764, Wegman 1765, NV 1809 en B&O 1822 noemen wél de namen Belduiker en Bril-Eend ← voor de soort, maar nog niet de naam van het lemma; deze heeft daarom veel weg van een contaminatievorm. Schlegel 1852 geeft: DE BRILDUIKER.

ETYMOLOGIE N bril <mnl bril <mhd berylle (mv.) 'twee glazen van het doorzichtige mineraal beril, Be3Al2(Si6O18)' <Lat beryllus <Gr berullos <middelindisch veruliya <oudindisch vaidurya 'beril'. Volgens vDE zou het mineraal naar de indiase stad Belur zijn genoemd. Deze ligt ten noordwesten van Mysore in Zuid-India.

< >