laskar, laskarijn

betekenis & definitie

laskar, laskarijn [matroos]. Indische, ook Maleise en Javaanse matrozen, op Europese schepen varende, worden thans dikwijls ook in Nederland laskars genoemd. De Woordenlijst van De Vries en Te Winkel en Van Dale’s Nederlandse woordenboek geven de vorm laskaar, meervoud laskaren, die echter minder gebruikelijk en mijns inziens ook minder juist is; eerder ware dan als vernederlandste vorm laskar aan te bevelen.

Dit woord is het Perzische lasjkar, dat eigenlijk ‘leger’ betekent en in die zin ook in de Maleise taal is overgegaan, zoals blijkt uit de in Marsdens Malayan Dictionary aangehaalde voorbeelden. Het tegenwoordige gebruik van laskar voor Indische matrozen hebben wij van de Engelsen overgenomen. In Stocquelers Oriental Interpreter wordt het aldus verklaard: ‘Lascar, a European term for certain descriptions of menials in India. Sailors (shipkeepers), employed in harbour, tent-pitchers, the people employed to do the dirty work of the artillery and the arsenals etc. are called lascars. The term is derived from lushkur, literally an army man.’ Lucas, Englisch-Deutsches Wörterbuch verklaart lascar door ‘der Lasker, der Indische Matrose im Dienste der Englischen Compagnie.’

Bij deze verklaringen moet echter worden opgemerkt:<BR>1. Dat het Perzische lasjkar nooit iets anders betekent dan ‘leger’, en de betekenis ‘krijgsman, soldaat’ alleen toekomt aan het denominatieve lasjkari, waarvan onze oude schrijvers zeer juist in het Nederlands laskarijn maakten, bijvoorbeeld Van Linschoten, Itinerario, p. 59. En zo wordt ook bij Baldaeus, Beschrijvinge van Ceylon, p. 66, 71, 80, 90, enz., aan de inlandse soldaten in dienst van de Compagnie de naam Lascaryns gegeven.<BR>2. Dat de samenhang en overgang van de betekenissen waarschijnlijk deze is: a. soldaat, b. inlands soldaat in dienst van de Engelse of Nederlandse Compagnie, aan wie, in vergelijking met de Europeanen, mindere diensten werden opgedragen, c. sjouwer, werkman op de werven en kaden, d. inlands lichtmatroos, met het gewone scheepswerk belast.