Oosthoek Encyclopedie

Oosthoek (1985)

Gepubliceerd op 09-03-2021

Aborigines

betekenis & definitie

Benaming voor de oorspronkelijke bewoners van Australië. In het begin van de jaren tachtig bedroeg hun aantal ca. 150 000.

In het begin van de 20e eeuw werden Aborigines door de meeste blanke Australiërs min of meer geduld, al bleef men hen als tweederangs burgers beschouwen. Pas na de Tweede Wereldoorlog begon langzaam het sociaal bewustzijn van deze mensen te groeien en werden er pogingen gedaan om blanken en Aborigines te integreren. Er werd en wordt aandacht besteed aan de problemen waarmee laatstgenoemden te kampen hebben (racisme, werkloosheid en — vooral — alcoholisme). De blanke kreeg oog voor de kunstuitingen van de Aborigines. Aan deze waardering droegen vooral de landschapschilderingen van de Aboriginal kunstenaar Albert Namatjira (f1959) bij. De cultuur van de oorspronkelijke Australiërs is een getrouwe afspiegeling van hun mythologie en voorouderverering.

Volgens hun overlevering werd de wereld geschapen in de Droomtijd en ontstonden alle natuurverschijnselen door toedoen van de voorouders. Omdat de Aborigines een zwervend bestaan leidden, maakten zij kunstvoorwerpen die gemakkelijk konden worden meegedragen. Speren, schilden, boemerangs e.d. werden beschilderd met verf. Voor de bereiding daarvan gebruikten zij in hoofdzaak oker, houtskool en kalk. Daarnaast maakten zij aan de voorouders gewijde totempalen. Tot hun belangrijkste kunstuitingen behoren echter de schilderingen (voornamelijk dier- en mensfiguren uit de Droomtijd of symbolische abstracte vormen) die zij op de rotsen van hun heilige gronden aanbrengen. Deze bevinden zich vooral in het noorden van Australië, aan de kust van Arnhemland.

Sinds de jaren vijftig worden deze plaatsen als Aboriginal territorium beschouwd en heeft onder de (meeste) blanke Australiërs de mening post gevat dat ontheiliging van deze gronden ontoelaatbaar is. Helaas blijken juist deze territoria vaak rijk aan uraan, goud, edelstenen en andere belangrijke mineralen. Dan worden (opnieuw) de ethische bezwaren overboord gezet en ontbrandt er een harde strijd met als inzet enerzijds een eeuwenoude traditie en anderzijds grote financiële belangen. Zo moesten o.a. in 1978 en 1979 de Aborigines akkoord gaan met de uraan- en goudwinning in hun gebieden, waardoor zij opnieuw een belangrijk deel van de voor hen zo belangrijke heilige gronden moesten prijsgeven.

Ook in het buitenland is belangstelling ontstaan voor de cultuur van Australiës oorspronkelijke bevolking. Daarvan getuigen o.a. het werk van de Ned. beeldende kunstenaar Theo Kuypers, dat werd geïnspireerd door Aboriginal kunstuitingen, en het op traditionele Aboriginal dansen gebaseerde ballet Stamping grounds (1983) dat de Tsjechische choreograaf Jiri Kylian voor het Ned. Dans Theater maakte.