o., filosofische opvatting die aan de wil een groter gewicht toekent dan aan de rede.
Het psychologisch voluntarisme (Alexander van Hales, Bonaventura en Duns Scotus in de middeleeuwen, Hobbes, Hume en Schopenhauer in de moderne tijd) ziet de mens primair als willend wezen en stelt dat de wil in zijn doeleinden niet door de rede wordt bepaald. Het ethisch voluntarisme (Protagoras, Hobbes, Nietzsche, W.James) beklemtoont dat iets niet verlangd wordt omdat men het als iets goeds zou inzien, maar dat iets goed wordt genoemd omdat het verlangd wordt. Het theologisch voluntarisme (Petrus Damianus, Ockham, Luther, Descartes, Kierkegaard) noemt, ten einde de almacht van God veilig te stellen, iets waar of goed, niet ter wille van zijn innerlijke redelijkheid, maar omdat God het zo wil. Het metafysisch voluntarisme (Fichte, Schelling, Schopenhauer, Hartmann, Bergson) tenslotte interpreteert de hele werkelijkheid als uitdrukking van een haar immanente wil.
LITT. V.Bourke, Will in western thought (1964).
