o. (-huizen), postorderbedrijf, detailhandelsbedrijf dat zijn goederen door middel van advertenties of catalogi aanbiedt, de bestellingen per post ontvangt en de goederen via besteldiensten of de posterijen aflevert.
Er zijn verschillende soorten verzendhuizen: het algemene, met een groot assortiment;
het gespecialiseerde; als nevenbedrijf van warenhuizen e.d.;
van fabrikanten die rechtstreeks aan het publiek leveren. Voordelen voor de consument: de eenvoudige wijze waarop de koop tot stand komt; de mogelijkheid deze rustig te overwegen, met de mogelijkheid om binnen een bepaalde termijn de goederen zonder opgaaf van redenen terug te zenden; gemakkelijke betalingsvoorwaarden. Nadelen voor de consument: de catalogus geeft geen antwoord op vragen;
het demonstreren van apparatuur en het verlenen van technische service is niet gemakkelijk; het niet vooraf kunnen zien van de goederen leidt gemakkelijk tot teleurstelling. Voordelen voor het bedrijf: er zijn geen (dure) winkels nodig; de vestigingsplaats is van weinig belang; door inkoop in het groot vervalt de grossier als tussenschakel; de financiering van de inkoop kan onder gunstiger voorwaarden plaatsvinden (m.n. afroepcontracten, waardoor een beperking van de voorraden mogelijk is). Nadelen voor het bedrijf: moeilijke planning van de inkoop (advertentiecampagnes, levertijden van fabrikanten en uitwerking van advertenties), terwijl bij plaatsing van advertenties de voorraden reeds klaar moeten liggen, waardoor onverkochte voorraden bij een tegenvallende afzet mogelijk zijn.
De belangrijkste reden voor het oorspronkelijk succes van verzendhuizen was de geografische spreiding van de bevolking over grote gebieden, o.a. in Engeland, Frankrijk, de VS en Canada. Het eerste Engelse postorderbedrijf, Kay’s, werd opgericht in 1783. In de tweede helft van de 19e eeuw verwierven Franse warenhuizen als Galeries Lafayette, Au Bon Marché en La Samaritaine reeds een belangrijk deel van hun omzet uit postorders van het platteland. In de VS boden maatschappijen als Sears, Roebuck and Co. (opgericht 1886) en Montgomery Ward (1872) al snel een vrijwel volledig warenhuisassortiment. In West-Europa is de Engelse Great Universal Stores de grootste, met belangrijke buitenlandse activiteiten. In de BRD zijn Neckermann, Quelle, Otto, Schwab leidende bedrijven. Vooral in de VS hebben de postorderbedrijven echter relatief veel terrein verloren ten gevolge van de verbeterde verkeersmogelijkheden en het groeien van agrarische bevolkingscentra.
Ca. 1900 werden in Nederland catalogi van de Parijse Galeries Lafayette et La Samaritaine toegezonden aan een aantal adressen; de goederen werden vanuit Parijs toegezonden. Hieraan kwam in 1914 een einde. Pas na 1945 ontstond een eigen postorderactiviteit, zeer waarschijnlijk door de toenemende welvaart, ook op het platteland, waardoor meer vraag naar duurzame consumptiegoederen ontstond. Aanvankelijk vooral gespecialiseerd (50 % textiel en woninginrichting), kwam er na 1962 een aanzienlijke uitbreiding in het assortiment, al zijn er nog gespecialiseerde bedrijven (b.v. dameskleding, boeken, wol). De Engelse Great Universal Stores en de Duitse Neckermann hebben door overname van resp. Wehkamp en Textielcentrale Hulst de positie van deze bedrijven in belangrijke mate versterkt. Anderzijds hebben gespecialiseerde postorderbedrijven, b.v. in de handel in planten en bloembollen, grote internationale activiteiten ontwikkeld.
In België is de betekenis van postorderbedrijven in bepaalde branches, zoals textiel (45 % van de omzet) niet gering. Het aantal ondernemingen dat in de sector bedrijvig is, wordt op een honderdtal geraamd. Daarvan beschikt een tiental over een uitgebreid assortiment, een tiental is gespecialiseerd in textielprodukten en ongeveer 35 verkopen boeken.
De omzet wordt voor 75 % door een tiental ondernemingen verwezenlijkt. De buitenlandse postorderbedrijven domineren via Belg. filialen de markt. De belangrijkste bedrijven zijn: Unigros, Les 3 Suisses, Concordia Mail en Reader’s Digest Belgium.
LITT. M.Eli en H.Laumer, Der Versandhandel (1970); L.T.Middendorp, Perspectief van het postorderbedrijf (in: A.C.R.Dreesmann en E.van der Wolk, Dynamiek in de distributie II, 1975).
