Oosthoek Encyclopedie

Oosthoek's Uitgevers Mij. N.V (1916-1925)

Gepubliceerd op 31-01-2022

Ultramarijn

betekenis & definitie

[Ital.], o.,

1. helder blauw pigment; hemelsblauwe boekdrukinkt;
2. (ook bn.) de kleur van het pigment.

Natuurlijk ultramarijn is een mineraal dat ook als halfedelsteen gebruikt wordt (lazuursteen). Kunstmatig ultramarijn ontstaat bij verhitting van kaolien, soda en zwavel met kool. De grondstoffen moeten zeer fijn gemalen en intensief gemengd worden. Door toepassing van verschillende mengsels kan men allerlei tinten verkrijgen. In het eerste stadium van het verhittingsproces moet een reducerende atmosfeer aanwezig zijn, waarbij het groene ultramarijn ontstaat, dat ook wel als zodanig in de handel komt. Door voorzichtige oxidatie ontstaat hieruit het blauwe ultramarijn, bestaande uit een natriumaluminiumsilicaat dat door colloïdaal verdeeld natriumsulfide (Na2S2) blauw wordt gekleurd.

Ultramarijn-violet en -rood verkrijgt men door verhitting van blauw ultramarijn met salmiak of in een atmosfeer van chloor en chloorwaterstof, voor rood ook van salpeterzuurdampen. Het blauwe pigment heeft een gering dekvermogen en beperkte weervastheid. Het vindt behalve in verf en kunststof toepassing in de boek-, steen-, katoenen tapijtdrukkerij, in de fabricage van papier en linoleum. Door de opkomst van betere pigmenten (ftaloblauw) is het gebruik sterk teruggelopen. Ultramarijn wordt nog gebruikt als blauwsel bij het wassen van witte weefsels.