v. (-s), (ook: typemachine), apparaat waarmee door het indrukken van toetsen schrift afgedrukt kan worden. Aan de schrijfmachine onderscheidt men het toetsenbord, het afdrukmechanisme en de papierrol.
Tot ca. 1960 werkten vrijwel alle schrijfmachines met typearmen. Aan het eind van de typearmen zijn de karakters spiegelbeeldig in reliëf aangebracht. De tekens worden bij toetsindruk door het hefboom-effect met kracht aangeslagen tegen een inktlint, waarachter het te beschrijven papier zich bevindt. Men kan onderscheid maken tussen mechanische en elektrische schrijfmachines. Bij de eerstgenoemde moet de kracht die nodig is voor de afdruk door de gebruiker worden opgebracht, bij de tweede komt de afdruk op elektrische wijze tot stand. Na de aanslag beweegt de rol met papier, ondergebracht in de wagen, zich een positie naar links, zodat een volgende letter, teken of spatie op de juiste plaats kan worden afgedrukt.
Sinds 1961 zijn ook (uitsluitend elektrische) machines in de handel, waarbij de karakters op een wendbare bol zijn aangebracht (een voorloper hiervan bestond al in 1910). Een principieel verschil ten opzichte van machines met typearmen, waarbij het papier zich langs het schrijfpunt verplaatst, is dat de bol zich langs het papier verplaatst. Speciaal bij schrijfautomaten (en andere automatisch werkende schrijfmechanismen) wordt ook gebruik gemaakt van de rozetprinter: een snel ronddraaiende schijf waarbij de karakters op verende armpjes straalsgewijs rond de schijf zijn aangebracht, en een op het juiste moment naar voren schietend hamertje de karakters radiaal beweegt en tot afdruk brengt. Bij schrijfmachines, uitgerust met een bol of rozet, zijn deze tekendragers op een eenvoudige wijze uitneembaar, zodat verwisseling van schriftsoort mogelijk is. Naast de bovengenoemde onderscheidingen kan ook nog genoemd worden het verschil in grootte, in het algemeen aangeduid met standaardmachine voor kantoorgebruik en draagbare, portable, of kofferuitvoering voor b.v. privé-gebruik of op reis. Een schrijfmachine kan met een aantal extra voorzieningen uitgerust zijn, b.v. het scheppen van proportioneel schrift, d.w.z. dat elk karakter een bij het karakterbeeld passende breedte inneemt, zoals dat in de boekdruk reeds van oudsher gebruikelijk is.
De schrijfmachine stamt uit de 18e eeuw: in 1714 kreeg H.Mill octrooi in Engeland op een schrijfmachine. De Engelsman C.L.Sholes construeerde in 1868 de eerste machine die voor seriebouw geschikt was. De Remington-Standard was de eerste machine die voor commerciële doeleinden aan de markt werd gebracht. Een overzicht van de ontwikkeling van de schrijfmachine is te vinden in het Schriften Schrijfmachinemuseum te Tilburg. LITT. W.von Eye, Kurzgefasste Geschichte der Schreibmaschine und des Maschineschreibens.
