[Fr.], v./m. (-en),
1. acuut besmettelijke, epidemisch optredende ziekte, die zich bij de mens als builenpest (bubonenpest) of als longpest voordoet, maar eigenlijk een ziekte is van knaagdieren, m.n. ratten; krijg de -, platte verwensing; iemand of iets schuwen als de pest, er grote af keer van hebben; (plat) de in hebben, krijgen, verschrikkelijk het land hebben, krijgen; ergens de aan hebben, er een vreselijke hekel aan hebben; als de pest als versterkende bep.: zo hard als de e.d.; geen pest, geen zier; iemand de pest injagen, hem treiteren; het is een het is ellendig;
2. (fig.) iets dat uiterst verderfelijk, hoogst nadelig is: dat is de pest voor hem;
3. in samenst. om schimpwoorden te vormen: pestknul, pestmeid, peststreek e.d., en in verbinding met klein als geringschattende versterking: zo’n klein pestbootje.
geneeskunde. De pest, in de meest heftige vorm ook wel zwarte dood genoemd, wordt veroorzaakt door de bacterie Pasteurella (of Yersinia) pestis (familie Brucellaceae). Een besmetting uit zich na 2-7 dagen door ontstoken en gezwollen Iymfknopen (in lies, oksel of hals, al naar de plaats van de infectie). Deze opzwellingen (pestbuilen of bubonen) kunnen veretteren en naar buiten doorbreken; de etter bevat grote aantallen pestbacteriën. De patiënten hebben hoge koorts en zijn zwaar ziek. Pestbacteriën die met de bloedstroom in de longen terecht komen, verwekken daar een longontsteking (longpest), vroeger vrijwel steeds met dodelijke afloop.
Builenpest hoeft, bij juiste hygiënische voorzorgsmaatregelen, nauwelijks een besmettingsgevaar in te houden. Longpest daarentegen is veel besmettelijker, omdat bij hoesten veel pestbacteriën in de lucht verspreid worden. Vrijwel nooit wordt de pest van mens op mens overgebracht door mensenvlooien. De pest is een zgn. A-ziekte, d.w.z. een ziekte waarvoor een wettelijke aangifteplicht bestaat.
Epidemische pest bij de mens volgt op massale endemische rattepest. Besmette rattevlooien zoeken, zodra hun gastheer is bezweken, een nieuwe gastheer. Indien er door de pest nog maar weinig ratten over zijn, gaan zij ook bij de mens bloed zuigen, waarbij deze met de pestbacterie wordt besmet. De pest is dus een zoönose. Van de ene mens op de andere kan infectie langs twee wegen plaatsvinden, nl. doordat etter uit een buil doorbreekt en er wat bij onvoldoende hygiëne kan gebeuren met het voedsel of via een wondje pestbacteriën naar binnen komen, óf, in het geval van longpest, door aanhoesten.
De pest was al in de oudheid bekend. Van 1347-52 werden Europa en Azië getroffen door een buitengewoon heftige epidemie, waarbij ongeveer eenvierde deel van de bevolking van Europa omkwam door de ‘zwarte dood’. In 1664 is deze ziekte nog eens epidemisch geweest; in twee jaar tijd bezweek eenzesde deel van de bevolking van Londen. Thans is de pest voornamelijk een tropische ziekte: overal waar de rattenbestrijding goed georganiseerd is, heeft men deze ziekte goed onder de duim. Dit, gepaard met effectieve middelen tegen de pestbacterie (sulfapreparaten, antibiotica, vaccins), hygiënischer leefgewoonten en de toepassing van insekticiden tegen de rattevlooien heeft ervoor gezorgd dat men in Europa de aandacht geheel kan richten op preventieve maatregelen. Zonder medische behandeling sterft 50-80 % van de lijders aan builenpest na enkele dagen. Degenen die deze ziekte doorstaan hebben, houden een levenslange immuniteit ertegen.
Pest komt thans nog endemisch voor in China, India, en in verschillende landen van Oosten Zuidoost-Azië, van Afrika (Zaïre, Tanzania, Senegal) en van Zuid-Amerika (Brazilië, Ecuador, Peru).
LITT. J.Nohl, Der schwarze Tod (1924). diergeneeskunde. Bij dieren is pest een aanduiding voor enige naar de diersoort verschillende ziekten, b.v. runderpest, die nog in Afrika en Azië voorkomt en veroorzaakt wordt door een virus dat behalve voor runderen verder nog gevaarlijk is voor buffels en kleine herkauwers. Het virus van de varkenspest is hiervan geheel verschillend, evenals dat van de vogelpest.
