[F.A.Mesmer], o., leer en toepassing van het dierlijk magnetisme.
Mesmer had de overtuiging dat levende wezens psychisch onder invloed staan van natuurverschijnselen zoals magnetisme en elektriciteit. Hij experimenteerde enige tijd met het strijken over het lichaam met magneten en slaagde er daarbij dikwijls in de proefpersoon in trance te brengen. In zijn artsenpraktijk introduceerde hij deze methode bij lijders aan bepaalde psychische stoornissen. Mesmer noemde deze in zijn tijd onbegrepen hypnotische verschijnselen (hypnose) dierlijk magnetisme en poogde ze te verklaren door middel van een analogie met het magnetisme van ijzer. In 1779 stelde hij echter dat de magneten niet essentieel waren en dat hijzelf drager van de veronderstelde magnetische kracht moest zijn. In Parijs gaf Mesmer opzienbarende demonstraties van hypnose in seances die het karakter hadden van een openbare vermakelijkheid. Mede daardoor werd het mesmerisme bestempeld als kwakzalverij.
LITT. W.H.C.Tenhaeff, Aussergewöhnliche Heilkräfte (1957); A.Mellor, Le problème des guérisseurs (1958); W.Art, Der Mesmerismus in Berlin (1968); W.Schmidbauer, Van magie tot psychotherapie (1973).
