[Ital. medaglione, grote medaille], o.
(-s),
1. rond, ovaalof hartvormig sieraad dat een portret, een toefje haar, of iets dergelijke kan bevatten en om de hals aan een ketting wordt gedragen;
2. (bouwkunde) rond of ovaal middenstuk door ornamenten omgeven;
3. (muntkunde) decoratieve Romeinse geslagen penning;
4. (banistiek) op gildevaandel in cirkel of ovaal aangebrachte naturalistische afbeelding van patroonheilige;
5. ronde schijf op het midden van een stervormige ridderorde, voorzien van b.v. beeltenis (ordestichter), monogram, jaartal of spreuk;
6. (kookkunst), rond of ovaal gesneden stukje vlees, vis of gevogelte.
BANISTIEK
Op het midden van de meeste vaandels (niet de zwaaivendels) van de gilden in Vlaanderen, Brabant, Limburg enz. prijkt een medaillon, vaak van oudere datum dan het vaandel zelf. Er bestaat verband met het (zilveren) kleinood aan de halsketting van b.v. de ouderman, waarop dezelfde heilige is gegraveerd en ook medaillon genoemd wordt, hoewel het doorgaans (wapen) schildvormig is uitgevoerd.
HERALDIEK
Rond de helm boven een wapenschild wordt veelal een medaillon afgebeeld, nl. een versierd of blanco hangertje, een lint of kettinkje. De betekenis en herkomst ervan is onduidelijk; waarschijnlijk is het een herkenningteken van de vroegere toernooigezelschappen, en droeg het een kenmerkend embleem, wellicht van een heilige onder wiens of wier patroonschap dergelijke groeperingen zich hadden gesteld.
MUNTKUNDE
Medaillons werden vaak door de Romeinse keizers bij feestelijke gelegenheden ten geschenke gegeven. Daarvan zijn er verscheidene bewaard gebleven, die dateren uit de eerste eeuwen na Christus. Zij werden later dikwijls in omloop gebracht. Er zijn echter ook oude metalen stukken, die geen munten waren, zoals de contorniaten. Dit waren bronzen stukken, die soms uit twee metalen samengesteld waren en waarvan het middelste gedeelte door een koperen rand (Italiaans: contorno) was omgeven.
Deze hebben vermoedelijk bij het spel dienst gedaan. Verder zijn er nog grote gouden zilverstukken, die tijdens het bewind van Constantijn en diens opvolgers werden geslagen en die bestemd waren om aan een ketting om de hals te worden gehangen.
LITT. J.M.C.Toynbee, Roman medaillons (1944).
