rivier in Irak, zijrivier van de Tigris. De rivier ontspringt in Koerdistan.
De Dijala mondt ten zuiden van Bagdad uit in de Tigris. Vooral langs de benedenloop bevindt zich een aantal belangrijke oude ruïnes, in de jaren dertig van de 20e eeuw opgegraven door expedities, uitgaande van de universiteit van Chicago, onder leiding van H.Frankfort, S.Lloyd, T.Jacobsen en P.Delougaz. De archeologische onderzoekingen vonden plaats te Chafagi, Teil Asmar (zie Esjnoenna) en Teil Agrab. De belangrijkste cultuurhistorische resten werden aangetroffen in lagen uit de periode tussen het begin van het 3e millennium en het begin van het 2e millennium v.C. Deze resten omvatten o.a. verschillende tempels in een reeks bouwfasen door de eeuwen heen, waardoor de ontwikkeling van de vroege tempelarchitectuur goed is te volgen (m.n. bij de tempels van Sin in Chafagi en van Aboe in Esjnoenna), het ‘tempelovaal’ van Chafagi en voorts het paleis van Esjnoenna, verdedigingswerken en woonkwartieren. Gevonden werden ook objecten, o.a. spijkerschriftteksten, keramiek, talrijke rolzegels en een rijkdom aan sculptuur (vooral bidbeelden in de tempels van Sin en Aboe).
De met aandacht voor de stratigrafie verrichte opgravingen zijn voor de Mesopotamische archeologie van grote betekenis. Via uitgebreid archeologisch oppervlakte-onderzoek werd inzicht gekregen in het patroon van irrigatie, bewoning en landgebruik. Omdat dit stedengebied zich min of meer als een culturele eenheid presenteert, wordt gesproken van het ‘Dijalagebied’. De streek was van grote betekenis als verbindingscorridor met Midden-Iran.
LITT. H.Frankfort enz., Oriental Institute publications (dln. 43, 44, 53, 58, 60, 63, 72, 88; 194067); R.M.Adams, Land behind Baghdad, a hist. of settlement on the Diyala Plains (1965); B.Hrouda, Vorderasien i (in: Handbuch der Archäologie, 1971).
