o. (-’s), onderwijs-leerprogramma, waarin gepoogd wordt op systematische wijze kinderen uit sociaal achtergestelde groepen kennis en vaardigheden bij te brengen, die de kans om met succes het bestaande onderwijs te volgen, vergroten.
Vanaf 1960 werden speciale compensatieprogramma’s ontworpen voor kinderen uit de zgn. sociaal benadeelde groepen. Hoofdzakelijk gaat het hier om kleuters die in de gezinsopvoeding weinig stimulansen voor hun cognitieve ontwikkeling (cognitie) ontvangen en daardoor op de lagere scholen vaak minder presteren dan ze op grond van hun aangeboren intelligentie zouden kunnen. Vooral de ‘achterstand’ in taal die veel kinderen uit sociaal-pedagogisch zwakke milieus op 5-6-jarige leeftijd hebben opgelopen, verhindert hen, optimaal te profiteren van het bestaande onderwijs. Begonnen in de VS als Head Start Program, hebben deze trainingsmethoden zich snel ontwikkeld tot wetenschappelijk opgezette oefenprogramma’s, vooral gericht op vergroting van de taalvaardigheid, om de kinderen een betere start te geven op school. Overigens wordt wat al te gemakkelijk de term ‘achterstand’ gehanteerd. De programma’s waren te sterk gericht op aanpassing van arbeiderskinderen aan een onderwijssysteem dat eenzijdig georiënteerd is op het cultuurpatroon van de ‘hogere’ sociale milieus.
Vanaf ca. 1970 zijn er zgn. activeringsprogramma’s in ontwikkeling gekomen, breder van opzet, die ernaar streven het onderwijs meer te doen aansluiten bij het eigen leefklimaat, de eigen ervaringswereld van het arbeiderskind; gezin en buurt worden bij een activeringsprogramma betrokken. Ook deze programma’s gaan volgens sommige critici niet ver genoeg. Zij laten immers het bestaande onderwijssysteem als zodanig onaangetast.
LITT. M.Pines, Kinderen kunnen méér (Ned. vert. 1969); J.C.C.Rupp, Opvoeding tot schoolweerbaarheid (1969); C.van Calcar, Buitenspel op school en in de maatschappij (1971); M.Matthijssen, Klasse-onderwijs (1971); F.Moysteller e.a., On equality of educational opportunity (1972); J.Brands, Kompensatieonderwijs, school en milieu (1973).
