v., (ook: Brownse beweging), grillige, ongeordende beweging van zeer kleine deeltjes in vloeistoffen of gassen.
De brownbeweging is in 1827 voor het eerst waargenomen door de botanicus Robert Brown, toen hij door de microscoop stuifmeelkorrels in een vloeistof bestudeerde. Pas in 1905 gaven Einstein en Smoluchowski een volledige theoretisch-numerieke behandeling van dit verschijnsel. De brownbeweging is het gevolg van de warmtebeweging van de vloeistof- of gasmoleculen. Deze moleculen botsen voortdurend van alle kanten tegen het deeltje, dat een grillige zigzagbeweging gaat uitvoeren. De brownbeweging manifesteert zich o.a. in het zgn. sedimentatie-evenwicht: het is niet zo dat alle deeltjes in een vloeistof in rust onder invloed van de zwaartekracht naar de bodem zakken; er blijft een naar boven kleiner wordend aantal deeltjes onder invloed van de brownbeweging in de vloeistof zweven. Ook op verschillende andere gebieden (vaste stof, elektriciteit, enz.) heeft zich de brownbeweging kenbaar gemaakt.
