Oosthoek Encyclopedie

Oosthoek's Uitgevers Mij. N.V (1916-1925)

Gepubliceerd op 02-02-2019

Basileios de grote

betekenis & definitie

heilige, bisschop van Caesarea (Cappadocië), *ca. 330 Caesarea, †1.1.379 Caesarea. Met zijn broer Gregorios van Nyssa en zijn vriend Gregorios van Nazianze de grote Cappadociërs genoemd.

Hij bezocht de scholen van Caesarea, Konstantinopel en Athene, waardoor hij goed onderlegd raakte in de hellenistische en christelijke cultuur. Na zijn doop werd hij in 359 kluizenaar in de buurt van Caesarea.In 364 werd hij in Caesarea presbyter en in 370 bisschop, tevens metropoliet van Cappadocië. Basileios was een vruchtbaar schrijver. Op dogmatisch terrein schreef hij drie Boeken tegen Eunomios, de woordvoerder van de Anhomieërs, die o.a. de ongelijkheid van Vader en Zoon leerden. Een ander belangrijk dogmatisch traktaat is Over de Heilige Geest. Zijn brieven en preken, waarin zijn liefde voor de klassieke letterkunde duidelijk aan de dag treedt, zijn beroemd. Door de monniken vaste regels voor te schrijven (niet alle authentiek bewaard), is hij de vader van het oosterse monnikendom geworden.

Hij schonk zijn ganse vermogen aan de armen en leefde zelf zeer armoedig. In de trinitarische twisten was Basileios, die onder invloed van Origenes stond, leider van de oosterse Niceners en kwam hij de semi-arianen enigszins tegemoet met de later ook officieel erkende formule: één ousia in drie hypostasen, vertaald als: één wezen in drie personen. Voor zijn dood heeft hij de overwinning op het arianisme nog meegemaakt. Uitgave: J.P. Migne, Patrologia Graeca 29-39; daarnaast bestaan ook moderne edities van enkele werken. Op zijn naam staat ook (ten onrechte) een liturgie, die bij sommige gelegenheden gebruikt wordt.

LITT. Y. Courtonne, Saint Basile et l’hellénisme (1934); M.M. Fox, The life and times of Saint Basil as revealed in his works (1939); H. Dörries, De Spiritu Sancto (1956); H. Dehnhard, Das Problem der Abhängigkeit des Basilius von Plotin (1964); E. Amand de Mandieta, The unwritten and secret apostolic traditions in the theological thought of Saint Basil of Caesarea (1965).