Oude Arische lichtgod, zowel bekend in de Veden der Indiërs als in de Perzische Avesta. Hij is daar de ‘helper’ in de strijd voor het goede en rechtvaardige.
Als lichtgod in India reeds geïdentificeerd met de zon. Wsch. in de eerste eeuw v.C. kwam de Mithrasdienst naar Europa en kreeg in de Romeinse keizertijd zeer grote betekenis. De Romeinse legioenen verbreidden de cultus over het gehele Imperium cn in alle provinciae van het wereldrijk zijn de mithraea (Mithrastempels) aangetroffen. In de stad Rome zijn er tot nu toe dertien ontdekt. De Mithrasleer was een mysteriëncultus die in de loop der tijden steeds meer syncretistisch werd; voor het opkomende Christendom betekende Mithras een gevaarlijk tegenstander. De invloed van de Mithrasdienst was op zijn hoogtepunt ca. 300 n.C., toen de overwinning van Constantijn de Grote bij de Pons Milvius nabij Rome (312 n.C.) een keerpunt werd. Het christendom werd van toen af staatsgodsdienst, en afgezien van kleine oplevingen, o.a. onder Julianus de Afvallige, heeft de Mithrasdienst geen invloed meer gehad. De inhoud der mysteriënleer vormt nog steeds het onderwerp van studie van de geleerden en wordt nog voortdurend meer duidelijk, tengevolge van opgravingen. O.a. hebben de Nederlandse opgravingen onder S. Prisca te Rome in de afgelopen jaren het inzicht in de Mithrasdienst zeer verscherpt.ICONOGRAFIE Op de vele reliëfs en schilderingen die vooral in de Mithrastempels zijn gevonden, is Mithras voorgesteld als een jeugdige, baardloze figuur, gewoonlijk gekleed in korte tuniek, een wapperende mantel om de schouders en een Phrygische muts op het hoofd. Soms draagt hij een nauwsluitende broek. De meest bekende voorstellingen geven de scène van het doden van de stier weer: Mithras houdt met de linkerhand een stier bij de kop, de rechter omvat een dolk en is opgeheven, gereed voor de dodelijke stoot. Een enkele maal is Mithras als Zonnegod afgebeeld, een stralenkrans om het hoofd.
