Compositie voor klavier, of verschuilende instrumenten, ook voor orkest, waarbij de tekst op een, door den uitvoerder te kiezen, hier en daar ook op een bepaalde, door den componist voorgeschreven toonhoogte en in een door hem aangeteekend rhythme wordt gesproken. Bij het declamatorium blijft een moeilijk te overbruggen afstand bestaan tusschen de weinig standvastige toonhoogte van de spreekstem en den gepreciseerden toon van het instrument.
Vroege voorbeelden van het deel. zijn J. J. Rousseau's „Pygmalion” en G. Benda’s „Ariadne". Latere declamatoria o.a. „Das Hezenlied'', tekst van E. v. Wildenbruch, muziek van M. v. Schillings; „Enoch Arden", tekst van A. Tennison, muziek van R. Strauss; „Die Wallfahrt nach Kevlaer", tekst van H. Heine en „Terwe" tekst van R. de Clercq, muziek van Hub. Cuypers.
In opera's en begeleidende muziek bij tooneelwerken komen eveneens dergelijke gesproken gedeelten voor. Bijv. in „Der Freischütz" van Weber (Wolfsschluchtscene), Gysbrecht van Aemstel van Vondel, met de muziek van A. Diepenbrock, „De Bacchanten” van Euripides, met de muziek van W. Pijper,
Zie ook melodrama.
