Arbeiderswoningen. Buiten de hiervoor genoemde hofjes van liefdadigheid werden in Den Haag op achterterreinen veel eenvoudige rijtjeswoningen voor armen, knechten en kleine zelfstandigen gebouwd.
Een deur of poort aan de straat geeft toegang tot deze arbeiders- of exploitatiehofjes. Vroege voorbeelden zijn het Severiehofje (Noordeinde 104-120; 1768-'69) en het hofje Het Lissabon (Denneweg 34-42; circa 1770) beide aangelegd door meestertimmerman A.Th.
Zodaer - en het hofje van Kuypers (Denneweg 144-178; 1773). Als gevolg van de industrialisatie namen aantal en omvang van dergelijke hofjes sterk toe.
Voorbeelden van midden-19de-eeuwse particuliere stichtingen zijn de woningen Javastraat 99-161, nu ‘Hofje het Javalaantje’, Javastraat 229-259, het door de Delftse fabrikant A.N. de Lint gestichte Alexanderhofje (Bankastraat 7-81; circa 1874) en de door metselaar J.J. van der Vet gebouwde woningen Trompstraat 172-198 (circa 1875; Artiestenhofje). Het uit vier rijen, voornamelijk rug-aan-rug geplaatste, woningen bestaande Mallemolenhofje (Mallemolen 55 (1-63); 1868-'69) werd verwezenlijkt door aannemer J.
Jager en S. van der Kamp. Een laat voorbeeld zijn de in 1913 door A.J.
Kooper gestichte rugaan-rug-woningen Cantaloupenburg 4 (1-40), waarvan de huisjes langs Kerkstraat later zijn afgebroken.De ‘Vereeniging tot Verbetering der Woningen van de Arbeidende Klasse’ liet in 1854-'56 het woningbouwcomplex Schuddegeest (Schuddegeest 40-196 e.o.) bouwen naar plannen van E. Saraber (deel complex gesloopt circa 1880, rest gerenoveerd 1992-'94). De blokken met onder- en bovenwoningen kregen in 1904 hun huidige vorm toen de oorspronkelijk lage verdieping werd vervangen door twee verdiepingen. Een lage verdieping hebben nog de rug-aan-rugwoningen Schuddegeest 150-166. Door dezelfde vereniging naar plannen van Saraber gebouwd zijn de rug-aan-rugwoningen Van Hogendorpstraat 52-162 (1862-'69, gewijzigd 1914, deel complex afgebroken 1931), het grote complex Hoefkade 60-310 (1874; gerenoveerd 1984) en de veel jongere beneden- en bovenwoningen Fahrenheitstraat 27-179, uitgevoerd in jugendstil-vormen naar plannen van H. de Mol van Otterloo en G.J. Alink (1906, gerenoveerd eind 20ste eeuw).
Nabij de complexen Mallemolen en Schuddegeest ontwierp H. Wesstra het in 1881 deels met rug-aan-rug-woningen gebouwde complex Paramaribostraat 23-141 (gemoderniseerd 1937). Het door de 's-Gravenhaagsche Bouwmaatschappij naar ontwerp van W.B. van Liefland gerealiseerde woningbouwcomplex Jacob van Campenstraat e.o. (1890) bestaat uit gepleisterde woningen in sobere neorenaissance-vormen (gerenoveerd en deels gesloopt 1968-'71). Eveneens door Van Liefland als wijkje ontworpen zijn de Van Ostadewoningen (Hannemanstraat 156-298 e.o.; 1885-'95), gebouwd voor de ‘Vereeniging tot het Verschaffen van Woningen aan Minvermogenden’. De in neorenaissance-vormen uitgevoerde bebouwing met beneden- en bovenwoningen is grotendeels als rug-aan-rug woonhuizen opgezet en heeft in het midden wat rijker uitgevoerd met enkele torenachtige bouwdelen (gerenoveerd 1939 en 1973).
