Monumenten in Nederland: Overijssel

R. Stenvert, C. Kolman en Ben Olde Meierink (1998)

Gepubliceerd op 02-01-2020

Woonhuizen in Hengelo

betekenis & definitie

Woonhuizen. Van de losse oude dorpsstructuur met boerderijen en daartussen kleine woningen is weinig overgebleven.

Slechts bij de Pastoriestraat en de Langestraat zijn daarvan nog fragmenten zichtbaar, waaronder het Het Neutje (Pastoriestraat 14), dat achter het 19de-eeuwse voorhuis nog een midden-17de-eeuws houtskelet zou bezitten. Het Poolhuis (Pastoriestraat 43) met afgewolfde gevel en zijwand in vakwerk werd omstreeks 1700 gebouwd; vanaf 1730 woonden hier de geneesheren vader en zoon Pool.

Het Lambooijhuis (Langestraat 35) is een dorpsboerderij met 17de- of 18de-eeuwse onderdelen. Het Thomassonhuis (Pastoriestraat 51-53) is een vroeg-19de-eeuwse dorpsboerderij met vakwerkwanden en een houten geveltop.

In de zijgevel zouden bakstenen zijn verwerkt die afkomstig waren van de afbraak van huis Hengelo. In opdracht van het gemeentebestuur ontwierp J.

Moll in 1877 vijf woonhuizen Beursstraat 3-11 in eclectische vormen. Van zijn hand is ook het herenhuis Beekstraat 51 uit 1880 voor H.

Wilmink, dat nu onderkomen is van de stichting Old Hengel. De eclectische villa met kantoor Deldenerstraat 36-38, gebouwd omstreeks 1885, zou ook door hem ontworpen kunnen zijn.

Een voorbeeld van een dubbele burgermanswoning in neoclassicistische stijl is Enschedesestraat 195-197 uit 1885. Eenlaags arbeiderswoningen zijn zeldzaam geworden; voorbeelden zijn het overgebleven rijtje van vier Enschedesestraat 244-250 (1894), Twekkelerweg 62-68 (1900) en Deldenerstraat 163-169 (1905), alle uitgevoerd in een sobere neorenaissancestijl.Deldenerstraat 65 is een burgermanswoning in die stijl uit 1896 naar ontwerp van W. Elzinga voor L. Voort. Gave voorbeelden van chaletstijl zijn: Enschedesestraat 128 (omstreeks 1890), Pastoriestraat 45 (omstreeks 1895), Deldenerstraat 67 (omstreeks 1900), Deldenerstraat 93 (omstreeks 1900) en Enschedesestraat 160 (omstreeks 1905). Goede voorbeelden van de voor Twente zo karakteristieke dubbele of driedubbele woonhuizen zijn Steynstraat 17-19 en Steynstraat 21-25, beide gebouwd omstreeks 1900. De woonhuizen Steynstraat 31-39 (1900) en Steynstraat 41 (1909) vertonen jugendstildetails, evenals Paul Krugerstraat 25-31 (cica 1900).

Een gave en karakteristieke rij dubbele woonhuizen met jugendstil-details uit omstreeks 1900 is Vondelstraat 29-49. Voorbeeld van een rijker pand in die stijl is Drachenfels (Enschedesestraat 70) uit 1900, naar plannen van W. Elzinga voor de dames Reudink. Sobere ‘Um 1800’-elementen vertoont Beursstraat 1B uit 1925 naar plannen van J. van der Goot voor G. Meyling. Expressionistisch van vorm zijn de beide dokterswoningen Beursstraat 1A, gebouwd in 1925-'27 naar plannen van W.M.

Dudok voor P.C. Borst, en Paul Krugerstraat 45A-C uit 1928, voor J. Harbers. De Kasbah (Jacques Perkstraat/Zwavertsweg) is een compact woningbouw-complex gelegen in het noordoostelijke deel van de wijk Groot Driene. Dit experimentele woongebied, dat oorspronkelijk in de binnenstad was geprojecteerd, werd in 1969-'73 gebouwd naar plannen van P. Blom met medewerking van de Bouwontwerpgroep Beltman. De woningen zijn in een hoge dichtheid op een verhoogd niveau het woondak geplaatst, met daaronder parkeerplaatsen, speelruimte en gemeenschappelijke tuinen.