Monumenten in Nederland: Noord-Brabant

Ton Kappelhof, Chris Kolman, Ben Kooij, Ben Olde Meierink, Nelleke Reijs en Ronald Stenvert (1997)

Gepubliceerd op 02-01-2020

Leerlooierijen en schoenenfabrieken in Dongen

betekenis & definitie

Leerlooierijen en schoenenfabrieken. In het dorp staat een aantal leerlooierijen, die vanwege het benodigde spoelwater veelal nabij de Donge lagen.

De voorm. leerlooierij Klein Dongenseweg 13-15 dateert uit het midden van de 19de eeuw, is deels in hout, deels in steen opgetrokken en heeft een overstekend zadeldak. Het bijbehorende eenlaags woonhuis met schilddak en dakruiter stamt uit het begin van de 19de eeuw; de grote dwarse aanbouw aan de achterzijde is waarschijnlijk als brouwerij gebouwd. De voorm. leerlooierij Lage Ham 115 bestaat uit een 19de-eeuws dwars woonhuis met aan de achterzijde een aangebouwde looierij met houten droogluiken. In de voorm. looierij Hessels (Kerkstraat 33) is nu het museum voor de leer- en schoenindustrie gevestigd. Het 19de-eeuwse, vrijstaande gebouw van drie lage bouwlagen heeft houten zijgevels met beweegbare droogluiken en een voorgevel met takel. In het voorm. ‘nathuis’ zijn de kalkputten nog aanwezig. Het oude productieproces is eveneens nog herkenbaar bij leerfabriek Driessen (Hoge Ham 7-9), ook al is het complex door moderne verbouwingen aangetast.

De leerfabriek F. van den Assum (Heuvelstraat 5) is een meerlaags looierijgebouw uit omstreeks 1900, ontstaan uit een kleinere looierij. Verder bleven enkele schoenenfabrieken bewaard. Tot de Schoenfabriek J.A. Ligtenberg (St.-Josephstraat 39) behoren gebouwen uit 1888, 1912 en 1920. In het begin van de 20ste eeuw liet T. Ligtenberg de bijbehorende fabrikantenwoning (St.-Josephstraat 37) bouwen.

De schoenenfabriek van Smits & Compagnie (Kerkstraat 53) werd in de jaren twintig van de 20ste eeuw opgezet. Het interieur is nog vrij authentiek. Aan het Wilhelminakanaal ligt de Fabriek van Looiextracten Tanin (Kanaaldijk Noord 13) uit 1916. De tot omstreeks 1950 steeds uitgebreide fabriek bestaat uit een reeks gekoppelde productiehallen en een schoorsteen.