Monumenten in Nederland: Noord-Brabant

Ton Kappelhof, Chris Kolman, Ben Kooij, Ben Olde Meierink, Nelleke Reijs en Ronald Stenvert (1997)

Gepubliceerd op 02-01-2020

Kasteel Croy in Aarle-Rixtel

betekenis & definitie

Kasteel Croy (Croylaan 14), ten zuidwesten van het dorp, is een omgracht, in baksteen opgetrokken kasteel dat waarschijnlijk nooit echt als verdedigingswerk heeft gediend.

Het oudste deel is de noordwestvleugel met ronde hoektoren, die in aanleg ongeveer uit 1468 kan dateren. Omstreeks 1500 werd haaks daarop de zuidwestvleugel met achtkantige hoektoren opgetrokken, vermoedelijk op oudere fundamenten. Voorts verrees aan de noordoostzijde een poortgebouw met twee torens. Tussen dit poortgebouw en de beide vleugels lag oorspronkelijk een binnenplaats, maar deze heeft men in de 17de eeuw overkapt en bij het woongedeelte getrokken. Zo kreeg het kasteel een rechthoekige plattegrond.

De oudste vleugel heeft onder de daklijst een rondboogfries dat om de toren en onder de topgevels doorloopt. De zuidwestvleugel eindigt in een gekanteelde trapgevel, evenals de overkapping van de binnenplaats. Het rondboogfries van het oudste gedeelte zet zich hier als spitsboogfries voort. Het karakter van dit laat-gotische gedeelte is ongewoon voor Brabant en vertoont trekken van de Nederrijnse baksteenarchitectuur. De zuidelijke toren heeft eigenaardige hoge spitsboognissen met eenvoudige bakstenen traceringen. Hij werd oorspronkelijk bekroond door een hoge stenen spits.

Zoals blijkt uit nu op een zolder verborgen jaartalankers is de zuidvleugel mogelijk verbouwd in 1599. De twee poorttorens hebben een ronde onderbouw die in een uitgekraagd achtkant overgaat. De westelijke poorttoren is in de 17de eeuw verhoogd en kreeg een spits met forse ui. Bij een verbouwing in 1772 heeft men aan de zuidoostzijde van de overdekte binnenplaats een nieuwe trapgevel aangebracht, in dezelfde trant als de reeds bestaande. Voorts wijzigde men de ingang en verving men de houten toegangsbrug door een bakstenen brug. Inwendig bleef uit deze periode de inrichting van de jachtkamer bewaard, een ronde ruimte voorzien van Lodewijk XVI-betimmering en stucwerk met jachtattributen. De vensters zijn alle in de 18de eeuw gewijzigd.

Ten oosten van het hoofdgebouw staat de uit omstreeks 1500 stammende voorpoort. Deze heeft een rechthoekige plattegrond, een zadeldak tussen trapgevels en een achthoekige traptoren. Na restauratie in 1977 is het kasteel als kantoor in gebruik genomen.