Forten. De Pettelaarse Schans, gelegen ten zuidoosten van de stad op de overgang van de hoge grond naar het inundatiegebied, werd in 1623 op last van prins Maurits aangelegd bij een aanval op de stad.
De schans is in 1672 geëgaliseerd, maar men heeft de stervormige omtrek in 1960 weer hersteld bij de aanleg van het recreatiegebied De Pettelaarse Plas. Van Fort Orthen (Ketsheuvel ong., Orthen), nu gelegen in de bebouwde kom van Den Bosch, zijn de vormen van de 18de-eeuwse bastions nog vaag herkenbaar binnen de omgrachting. De in 1852 gebouwde ronde toren is in 1992 in nieuwe baksteen gereconstrueerd. Van het voorm. Fort Crèvecoeur (Crèvecoeur ong.), gelegen ten noorden van de stad bij een oude (gedempte) uitmonding van de Dieze in de Maas, zijn de contouren nog herkenbaar. Vermoedelijk omstreeks 1590 aangelegd, werd het kort daarna door Maurits vergroot tot een fort met zeven bastions.
In 1673 werd deze door de Fransen grotendeels geslecht, waarna in 1735 herbouw volgde naar een (gewijzigd) plan van Menno van Coehoorn uit 1701. Dwars door het fort liep een kanaal vanaf de Dieze naar de Maas; in het fort had het kanaal een schutsluis, die sinds 1860 tevens als inundatiesluis dienst kon doen. Deze sluis werd in 1897-1902 vervangen door een nieuwe sluis in het zuidelijker aangelegde Kanaal Henriëttewaard.
