Monumenten in Nederland: Noord-Brabant

Ton Kappelhof, Chris Kolman, Ben Kooij, Ben Olde Meierink, Nelleke Reijs en Ronald Stenvert (1997)

Gepubliceerd op 13-07-2017

De R.K. kerk St.-Jans' Onthoofding in Loon op Zand

betekenis & definitie

De R.K. kerk St.-Jans' Onthoofding (Oude Raadhuisplein 21) is een kruiskerk met laat-14de-eeuws, driezijdig gesloten koor, een driebeukig schip met dwarspand uit de tweede helft van de 15de eeuw en een toren uit omstreeks 1500.

De kerk werd in 1890 naar plannen van C. Weber gewijzigd van een pseudo-basiliek in een basiliek door het toevoegen van een lichtbeuk bestaande uit een rij topgevels die met een steekkap op het schipdak aansluiten. Ook het klokkentorentje kreeg in de 19de eeuw zijn huidige vorm. In 1929 werd de kerk naar plannen van H.W. Valk vergroot met een langgerekte kapel aan weerszijden van het koor dat thans, mede door latere aanbouwsels, nauwelijks meer zichtbaar is. Het interieur is voorzien van achtkante pijlers met lijstkapitelen en 19de-eeuwse houten tongewelven met trekbalken. Tot de inventaris behoren een preekstoel met vierkante kuip, vervaardigd door J.B. Peeters (vroeg-19de-eeuws) en een beeldengroep met St. Gerlachus als middelpunt (19de eeuw). De omstreeks 1500 gebouwde toren is een van de mooiste vertegenwoordigers van de Kempische gotiek in de provincie. Het bouwwerk van vijf geledingen heeft natuurstenen banden, overhoekse steunberen, nissen met traceerwerk en een later verhoogde veelhoekige traptoren. Het geheel wordt bekroond door een achtkante ingesnoerde spits.

De rijk gedecoreerde neogotische pastorie (Oranjeplein 1) dateert uit 1898 en heeft een grotendeels gaaf neogotisch interieur. Het ommuurde kerkhof werd aangelegd in 1883 en heeft graven met boomstamkruisen.