Monumenten in Nederland: Noord-Brabant

Ton Kappelhof, Chris Kolman, Ben Kooij, Ben Olde Meierink, Nelleke Reijs en Ronald Stenvert (1997)

Gepubliceerd op 13-07-2017

De R.K. kerk St.-Jacobus de Meerdere in Den Dungen

betekenis & definitie

De R.K. kerk St.-Jacobus de Meerdere (H. Hartplein 1) is een driebeukige kruisbasiliek met een vroeg-16de-eeuws, driezijdig gesloten koor en een schip dat, getuige een sluitsteen met jaartal in de zuiderzijbeuk, in 1533 moet zijn voltooid.

In 1821 werd het 16de-eeuwse transept vervangen. In plaats van een in 1733 gesloopte traptoren ontwierp C. Franssen de in 1899 opgetrokken westtoren van vier geledingen met achtzijdige naaldspits en flankerende torentjes. Naar plannen van J.Th.J. Cuypers werd de kerk in 1927 uitgebreid met nieuwe, driezijdig gesloten dwarsarmen en zijkapellen aan weerszijden van het koor.

Inwendig worden de beuken van het schip gescheiden door achtkante pijlers met spitse scheibogen. De netgewelven van het koor lopen in het muurwerk te niet; die van het schip rusten op neoclassicistische consoles uit 1821. De barokke preekstoel uit omstreeks 1800, met een kuip gedragen door een beeld van Johannes de Doper, werd gemaakt door P. Dieltjes en van beeldhouwwerk voorzien van J.B. van Hool. De neoclassicistische biechtstoelen werden in 1842 gesneden door J.F. Buijssen.

Voorts bevat de kerk diverse beelden, waaronder een sierlijk vormgegeven St.-Barbarabeeld uit 1780, en diverse schilderijen, waaronder een laat-16de-eeuws Laatste Avondmaal door Carel van Mander. De kruisweg uit omstreeks 1900 is van de hand van H. van der Geld. Het orgel werd tussen 1830 en 1855 door F.C. Smits gebouwd en in 1899 omgebouwd. Het is afkomstig van voormalige groot-seminarie Haarendael te Haaren.

Het kerkhof bevat diverse interessante graven, waaronder zes - als geheel door kettingen omgeven - neoclassicistisch vormgegeven graven van de familie Cock. De pastorie (Grinsel 1) stamt uit 1821 en werd omstreeks 1899 verbouwd. De voorm. schuurkerk (Paterstraat 38-40) is een in opzet 18de-eeuwse boerderij. Lange tijd was het woongedeelte als pastorie in gebruik en de deel als schuurkerk. Na 1823 werd het weer boerderij.