Scholen. De stad telt een groot aantal schoolgebouwen in uiteenlopende bouwstijlen.
Door de recente herstructurering van de onderwijsinstellingen hebben veel scholen hun oorspronkelijke functie verloren of huisvesten ze nu andere vormen van onderwijs, zoals volwasseneneducatie. Deze nieuwe functies blijven onvermeld.De voorm. (eerste) Rijks Hogere Burger School (Pelsterstraat 37) dateert uit 1864. Dit langgerekte gebouw met middenrisaliet, opgetrokken in strakke neoclassicistische stijl, diende later als Rijkskweekschool voor onderwijzers. De voorm. (tweede) Rijks Hogere Burger School (Grote Kruisstraat 1), ontworpen door H. Raammaker in eclectische stijl, kwam al in 1868 tot stand wegens ruimtegebrek bij de eerste school. De twee haaks geplaatste vleugels hebben in de afgeschuinde hoek een ingangspartij, bekroond door een veelhoekig houten observatorium. In 1908 is aan de westzijde van het grote speelplein een tweebeukige vleugel met chaletstijl-elementen toegevoegd.
Het stedelijk of Praediniusgymnasium (Turfsingel 82) kwam in 1880-'82 tot stand naar ontwerp van stadsbouwmeester J.G. van Beusekom, in neoclassicistische stijl. De tweede verdieping is in 1923 toegevoegd naar ontwerp van directeur gemeentewerken J.A. Mulock Houwer. Met haar van ionische zuilen voorziene loggia's is ze zorgvuldig aan het bestaande ontwerp aangepast. Aan de oostzijde staat een grote aanbouw van later datum.
De eenlaags Zuiderbewaarschool (Nieuwstad 12), nu lagere school ‘De Pinksterbloem’, is in 1848 naar ontwerp van J.F. Scheepers gebouwd met een neoclassicistische hoofdvorm. Het gevlochten rondboogfries op witte achtergrond onder de daklijst grijpt terug op de Groninger romano-gotische kerken. Eveneens gaaf bewaard, maar later is de voorm. Westelijke Bewaarschool (Westerbinnensingel 48), gebouwd in 1892-'93 als L-vormig eenlaags gebouw met zes lokalen. Het gebouw is uitgevoerd in neorenaissance-vormen en neogotische elementen; er zijn gekleurde baksteendecoraties in waaier-, cirkel- en ruitvormen toegepast.
Bij het ontwerp heeft stadsbouwmeester A. Schram de Jong zich laten leiden door de ideeën van de Zwitserse pedagoog Wilhelm Fröbel. Het gebouw is nu in gebruik als kantoor en depotruimte van de Stichting Monument & Materiaal en als gemeentelijke bewaarplaats voor bodemvondsten. Uit het eind van de 19de eeuw dateren drie interessante nu voormalige openbare lagere scholen: Oosterweg 13, gebouwd in 1881 als zesklassig schoolgebouw met vroege chaletstijl-elementen en een dubbele ingang voor jongens en meisjes, Nieuwe Kijk in 't Jatstraat 3 uit 1893 in neorenaissance-stijl en Radesingel 6, nu conservatorium ‘Het Singelhuis’, uit 1894 in een vrije variant op de neorenaissance. Naar ontwerp van J.A. Mulock Houwer kwamen in 1914-'15 twee nu eveneens voormalige openbare scholen met zes lokalen en een gymnastieklokaal tot stand: Witte de Withstraat 18 en Wassenbergstraat 26 (ingrijpend verbouwd).
Beide zijn uitgevoerd in sobere heroriëntatie-stijl. Kenmerkend is de topgevelversiering met ovaal venster. Deze versiering bevat reliëfvoorstellingen van een schooljongen en een -meisje. Het voorm. Chr. Willem Lodewijkgymnasium (Oosterstraat 13-15) is rond 1915 opgetrokken in ‘Um 1800’-vormen.
Van de diverse scholen uit de jaren twintig en dertig noemen we de door S.J. Bouma ontworpen gemeentelijke openbare lagere scholen die als markante punten in de uitbreidingswijken werden opgenomen en een opvallende expressionistische vormgeving kregen. Een goed voorbeeld hiervan is de op de grens van de Oosterparkwijk gebouwde Simon van Hasseltschool (Heesterpoort 1) uit 1926-'28, een L-vormige school met gymnastieklokaal en twee overdekte speelplaatsen. Het gebouw heeft een plastisch uitgewerkte hoekoplossing met schoorsteenpartij. In 1927 kwam de Hendrik Westerschool (Parkweg 128) tot stand; ze heeft een kubistisch-expressionistische ingangspartij, een uitgebouwde, halfronde gymnastiekzaal (nu kantine) en langgerekte zijvleugels met reeksen kleine spitsboogvensters. Van zijn hand zijn verder de in kubistisch-expressionistische stijl uitgevoerde Rabenhauptschool (Rabenhauptstraat 65) uit 1928-'29 sinds een renovatie in 1989-'90 in gebruik als grafisch museum - en de uit 1931-'32 daterende Van Houtenschool (Oliemuldersweg 47), nu openbare basisschool ‘Oosterpark’.
De laatste is gesitueerd in het Pioenpark in de as van een grote langgerekte vijver. Het trappenhuis van deze school heeft een groot venster met gebrandschilderd glas (teruggeplaatst bij een renovatie in 1993-'94). Ook bij de andere genoemde scholen zijn in de interieurs vaak de trappenhuizen het best in authentieke stijl behouden.
Een Geref. lagere school is de voorm. Groen van Prinsterenschool (Oliemuldersweg 43) uit 1933, naar plannen van architectenbureau Van Wijk en Broos in wat minder markante kubistisch-expressionistische vormen. Tot slot zijn er de scholen voor nijverheidsonderwijs. De voorm. ambachtsschool (Boteringesingel 14) is in 1882 opgetrokken in chaletstijl en met twaalf lokalen. De voorm. industrieschool (Kruitlaan 7) verrees in 1903 en kreeg in 1908 in aangepaste stijl een uitbreiding. Het bovenste deel van de voorgevel bevat tegeltableaus met de teksten ‘Rust Roest’ en ‘Vlijt Gedijt’.
Voor het technisch onderwijs verrees verder in 1922-'23 de voorm. nijverheidsschool (Petrus Driessenstraat 3/C.H. Petersstraat 2), een van de vroegste zuivere voorbeelden van een schoolgebouw in de stijl van het Nieuwe Bouwen. In opdracht van de gemeente maakten L.C. van der Vlugt en constructeur J.G. Wiebenga destijds directeur van de school het ontwerp met een gewapend betonskelet en doorlopende reeksen stalen vensters. Het complex bestond uit een drielaags M.T.S. aan de zijde van de Petrus Driessenstraat en een tweelaags ambachtsschool aan de Petersstraat. De daartussen gelegen langgerekte strook werkplaatsen met corridors zijn in de jaren tachtig gesloopt, evenals de conciërgewoning. Nu wordt het complex gerenoveerd.
