Monumenten in Nederland: Gelderland

Sabine Broekhoven, Chris Kolman, Ben Olde Meierink, Ronald Stenvert en Marc Tenten (2000)

Gepubliceerd op 02-01-2020

Zypendaal in Arnhem

betekenis & definitie

(Zijpendaalseweg 44-46) is een buitenplaats met als kern een aan drie zijden door water omringd vierkant huis in Lodewijk XV-vormen. Het statige huis verrees in 1762-'64 onder leiding van Hendrik Viervant in opdracht van mr.

Hendrik Willem Brantsen, stadssecretaris van Arnhem.Bij een verbouwing in 1883-'84 naar plannen van P.J.H. Cuypers is aan de achterzijde een toren toegevoegd. Daarin is een wapensteen met de naam Zypendael en het jaartal 1651 opgenomen, afkomstig van de afgebroken voorganger van het huidige landhuis. Het interieur bevat onderdelen uit de bouwtijd, waaronder stukplafonds, schouwen en de trap, en verder een 18de-eeuwse schouw afkomstig uit huize Den Doorn bij Zwolle. Het huis is in 1979-'82 gerestaureerd. Het voorplein wordt geflankeerd door twee 18de-eeuwse bouwhuizen (koetshuis en oranjerie). Het huis en de bijgebouwen huisvesten nu de kantoren van de Stichting Het Geldersch Landschap, de Stichting Vrienden der Geldersche Kasteelen en Het Geldersch Genootschap.

De in het beekdal van een stuwwal gelegen buitenplaats vertoont nog sporen van de 18de-eeuwse formele tuinaanleg. Voor het grootste deel heeft het echter een landschappelijke aanleg, die dateert van circa 1863. Toen liet W.G. baron Brantsen naar ontwerp van C.E.A. Petzold de vroeg-19de-eeuwse landschappelijke aanleg wijzigen. In 1890 zijn de grote vijver en de aanleg voor het huis veranderd naar plannen van H.A.C. Poortman.

In het park bevindt zich een marmeren 18de- of 19de-eeuwse beeldengroep, voorstellende Asklepios met Hygieia en Telesphoros. Ten zuiden van het huis staat het voorm. huis van de huisknecht (Zijpendaalseweg 48) en meer noordelijk het huis ‘Casa Bianca’ (Zijpendaalsweg 50) van de verzorger van het pluimvee en de koeien. Beide zullen rond 1910 zijn gebouwd. De in 1930 aan de gemeente verkochte buitenplaats is openbaar toegankelijk. Het aan de overzijde van de Zijpendaalseweg gelegen park ‘Gulden Bodem’ is in 1958 door de gemeente Arnhem aangekocht. Op een al eerder verkocht gedeelte verrees in de jaren twintig de wijk Gulden Bodem.