Monumenten in Nederland: Gelderland

Sabine Broekhoven, Chris Kolman, Ben Olde Meierink, Ronald Stenvert en Marc Tenten (2000)

Gepubliceerd op 02-01-2020

De voorm. proosdij in Zutphen

betekenis & definitie

De voorm. proosdij (Proostdijsteeg 1-9) is een gebouwencomplex in het oude immuniteitsgebied van de St.-Walburgiskerk. Proostdijsteeg 1-3 bestaat uit twee vrijwel parallelle gebouwen; in de tussenliggende, wigvormige ruimte stond in de 16de eeuw een kapel.

Het zuidelijke gebouw heeft een 15de-eeuwse kelder. Het noordelijke gebouw werd opgetrokken als kapittelhuis en heeft aan de Kerkhof-zijde een tufstenen gevel uit de eerste helft van de 13de eeuw. De topgevel aan de andere zijde heeft romano-gotische vensters, bestaande uit een kleine opening met twee gekoppelde spitsbogen binnen een rechthoekige omlijsting. Deze vensters hebben aan de binnenzijde luiken. Het gebouw kwam in 1365 in wereldlijke handen. De kelder en de huidige kap zijn pas rond 1540 aangebracht na een verbouwing voor Sweder van Kervenheim, toen het gebouw als proosdij dienst ging doen.

Proostdijsteeg 5-9 is een breed dwars huis, waarvan de afgeknotte topgevel aan de Kerkhof-zijde resten van romano-gotische vensters heeft. Deze gevel zou uit de tweede helft van de 13de eeuw stammen en een onderdeel zijn geweest van een kapittelzaal. De genoemde bouwdelen van het proosdijcomplex zijn in de loop van de 19de eeuw sterk gewijzigd en gedeeltelijk gepleisterd. Restauratie vond plaats in 1983-'85. Tot het immuniteitsgebied behoorde oorspronkelijk ook De Dekanije (Zaadmarkt 102-108), een fors gepleisterd, tweebeukig pand met een 15de-eeuwse kelder. Kort na 1633 (d) en in de 18de eeuw kreeg het een nieuwe kap. De neoclassicistische ingangsomlijsting dateert van een verbouwing rond 1820.