Monumenten in Nederland: Gelderland

Sabine Broekhoven, Chris Kolman, Ben Olde Meierink, Ronald Stenvert en Marc Tenten (2000)

Gepubliceerd op 02-01-2020

Bedrijfsgebouwen in Arnhem

betekenis & definitie

De voorm. drukkerij en kantoor van de Nieuwe Arnhemse Courant (Zwanenstraat 24) bouwde men in 1920 en was als zodanig in gebruik tot 1935. In de expressionistische gevel, die in 1994 werd gerestaureerd, is een gestileerde pen verwerkt.

Het voorm. distributiegebouw Kerkstraat 23/Pastoorstraat 12 is rond 1925 naar ontwerp van W. Diehl gebouwd in expressionistische trant met subtiele art déco-elementen. Opvallend zijn het grote dakoverstek en de erkeruitbouw in de afgeschuinde straathoek. In 1927-'29 bouwde men het bedieningsgebouw op het binnenterrein met nog één van de vier hoogspanningsmasten van het voorm. schakelstation van de PGEM (Van Oldenbarneveldtstraat 90-92) en de werkplaats met heftoren voor zwaar materieel aan de zuidzijde. De gebouwen zijn ontworpen door H. Fels in kubistisch-expressionistische vormen; de decoraties zijn van G.

Jacobs van den Hof. Eveneens door Fels ontworpen zijn het vierlaags magazijngebouw en de garage, beide uit 1939. Het complex huisvest nu de dienst Milieu en Openbare Werken.

Vlakbij staan vier voorm. dienstwoningen met toegangspoort (Broekstraat 22-28) uit 1927-'29. Op het voorm. landgoed Den Brink is het bedrijfscomplex van de KEMA (Utrechtseweg 310) bekend van de KEMA-keur gevestigd. De oudste gebouwen kwamen in 1936-'38 tot stand naar ontwerp van H. Fels en R. Schoemaker in zakelijk-expressionistische stijl. Het betreft een voorlichtingsgebouw, een magazijn met montagehal, een werkplaats en de gebouwen van het Kortsluitlaboratorium (sinds 1966 De Zoetenlaboratorium).

Ter gelegenheid van de opening van het complex werd een stalen herdenkingslichtmast (1938) geplaatst met de tekst ‘onderzoek brengt licht’. De gebouwen bleven, ondanks de naoorlogse verbouwingen en uitbreidingen min of meer behouden.

In de polder Meinerswijk aan de overzijde van de Rijn staat de voorm. steenbakkerij ‘Terwindt-Elden’ (Meginhardweg), gebouwd in 1927-'28 in opdracht van J.M.J. Terwindt. De vlamoven met 24 kamers onder een tweebeukig schilddak is gebouwd naar plannen van A. van de Koppel. Nadat de produktie in 1982 werd gestaakt, zijn de oven en een deel van de schoorsteen in 1995-'96 geconserveerd.