Monumenten in Nederland: Gelderland

Sabine Broekhoven, Chris Kolman, Ben Olde Meierink, Ronald Stenvert en Marc Tenten (2000)

Gepubliceerd op 02-01-2020

Asch in Zoelmond

betekenis & definitie

Dit gestrekte esdorp ten zuiden van Zoelmond ontstond in de middeleeuwen op een stroomrug. Op een verhoogd terrein met een kerkhof staat de (Herv.) St.-Catharinakerk (Kerkstraat 6), een gepleisterde eenbeukige kerk met driezijdig gesloten koor en een dakruiter.

Het schip ontstond in de tweede helft van de 15de eeuw, het koor kort voor 1516. De toren is in 1823 afgebroken, toen de kerk geschikt werd gemaakt als vluchtplaats bij overstromingen. In de waarschijnlijk toen geplaatste dakruiter hangt een door Petit & Fritsen gegoten klok (1823). De kerk is in 1993 gerestaureerd naar plannen van N.C.G.M. van der Rijt. Tot de inventaris behoren een grafsteen van ds. Johannes de Vries (†1665) en een door M.

Maarschalkerweerd gebouwd orgel (1896, gerestaureerd in 1977-'78). De voorm. pastorie (Kerkpad 1) dateert uit circa 1842 en kreeg in 1886 een nieuwe kap. De voorm. openbare lagere school met onderwijzerswoning (Kerkpad 3) dateert uit 1856 en is in 1884 geheel herbouwd. De twee evenwijdige bouwdelen met zadeldaken zijn gekoppeld door middel van een tussenlid. Momenteel dient het gebouw als dorpshuis. Het uit 1886 daterende woonhuis Kerkpad 5, bestaande uit een tweelaags voorhuis en een haaks daarop staand achterhuis, heeft destijds voornamelijk als winkel gefunctioneerd. Aardige hallenhuisboerderijen in het dorp zijn: ‘'t Hanenest’ (Culemborgseweg 9; 1809) met naastgelegen zomerhuis, ‘Visschershof’ (Achterstraat 10; 1816) en ‘Buitenlust’ (Achterstraat 11; circa 1850).

De twee laatst genoemde boerderijen hebben een dwars voorhuis. Het iets verhoogd gelegen agrarische complex ‘Ruimzicht’ (Achterstraat 9) was oorspronkelijk een paardenfokkerij. Het complex bestaat uit een hallenhuisboerderij met dwars tweelaags voorhuis (1864), een middenhuis en een achterhuis met dakoverstek (circa 1900). Op het erf staan een tuinhuisje (circa 1900), een koetshuis en een schuur met wolfdak (1903). Opvallend is de rond 1920 gebouwde stenen schuur met dakkapellen met hooiluiken, overstekende zadeldaken en decoraties in baksteen en verblendsteen.