Woonhuizen. Het Hindelooper woonhuis vanaf de 16de tot in de 18de eeuw vertoont enkele karakteristieke kenmerken.
Zo hebben de diepe huizen schoudergevels voorzien van twee friezen met siermetselwerk. Voorbeelden hiervan zijn het herbouwde huis Kalverstraat 7 en de huizen Nieuwstad 21, met een 19de-eeuwse erker-uitstalkast, en Nieuweweg 12, met een 17de-eeuwse achtergevel en een in de 19de eeuw vernieuwde voorgevel.
De twee laatste panden hebben een door een korfboog afgesloten deurnis; de bovendorpel van de deur is versierd met een accolademotief. Bij de grote woonhuizen hoorde aan de achterzijde vaak een kleiner zomerhuis (‘lyts hûs’).
Deze zomerhuizen hebben ook een zadeldak tussen topgevels en een fries met siermetselwerk. Voorbeelden van dergelijke zomerhuizen zijn Nieuwstad 24 achter het grote huis Nieuwstad 22 -, Nieuwstad 32 en Kalverstraat 4 (mogelijk uit 1724).
Een ander Hindelooper kenmerk is het kruiskozijn waarvan het bovenste deel bestaat uit twee gemetselde boogjes met bakstenen penant en het onderste deel uit een houten (bol)kozijn. Een goed voorbeeld hiervan is Gebouw Irene (Nieuwstad 38) uit 1714, waarvan de vroegere achtergevel met dergelijke vensters bij een restauratie in 1938 naar de voorzijde is verplaatst.
Van de karakteristieke, door Zaanse en Scandinavische voorbeelden beïnvloede, decoratieve afwerking van interieurs en meubels is weinig bewaard gebleven. In Nieuwstad 25 en Nieuwstad 44 zijn enkele 18de-eeuwse elementen behouden, zoals een beschilderde kastenwand, bedstedenwand en tegelbekleding.
In het museum Hidde Nijland Stichting zijn reconstructies te zien.Meer volgens de algemene stijlontwikkeling bouwde men in de 18de-eeuws klokgevels in de stad, zoals die van het pand Nieuwstad 12 (1764), met een bovenlicht in Lodewijk XVI-stijl, en Nieuwstad 15 (1794), met een in opzet 19de-eeuwse erker-uitstalkast. Rond 1850 gebouwd zijn de voorgevel van het diepe eenlaagspand Nieuwe Weide 5, met een mogelijk oudere kern, en het dwarse huis Nieuwstad 5.
Een oudere kern heeft ook het blokvormige huis Nieuwstad 34, dat het huidige uiterlijk rond 1880 kreeg. Uit de tweede helft van de 19de eeuw dateren de arbeiderswoningen Vermaningssteeg 1-7 en Nieuweweg 2. Rond 1900 als onderwijzerswoning gebouwd is Schoolstraat 1. Het deels gepleisterde huis Nieuwstad 58 kwam rond 1910 tot stand met erker.
