Schalsum (Skalsum). Terpdorp gelegen op een kwelderwal ten zuidwesten van Peins.
De Herv. kerk (Kerkstraat 4), oorspronkelijk gewijd aan St. Nicolaas, is een eenbeukige kerk met halfrond gesloten koor en een ongelede toren met balustrade en ingesnoerde spits.
Schip en koor kwamen in het midden van de 13de eeuw tot stand. Begin 16de eeuw heeft men de kerk iets verhoogd en voorzien van een nieuwe kap met houten tongewelf.
In de door steunberen gelede zuidgevel zijn sporen van de oorspronkelijke ingangen en vensters zichtbaar en een deel van een romaans blokfries. De noordmuur is in de 19de eeuw vernieuwd.
De mogelijk 13de- of 14de-eeuwse toren is later deels beklampt. Tot de kerkinventaris behoren een rijk gesneden preekstoel (1711), een door L. van Dam & Zn. gebouwd orgel (1862) en verder een rode zandstenen zerk uit 1486 en enkele 17de-eeuwse zerken.De voorm. pastorie, later burgemeesterswoning (Dorpsstraat 50) is een wit gepleisterd eclectisch herenhuis uit 1883 voorzien van paneellisenen en decoratieve vensteromlijstingen. De woonhuizen Dorpsstraat 22 en 24 zijn gave voorbeelden van kleine jugendstilvilla's uit circa 1910. Ten noorden van het dorp ligt de Schalsumermolen (bij Rijksstraatweg 9), een met riet gedekte achtkantige grondzeiler op veldmuren, voorzien van een vijzel. De in 1801 gebouwde poldermolen, die de voormalige Grote Schalsumerpolder bemaalde, is voor het laatst gerestaureerd in 1979.
