Gepubliceerd op 02-01-2020

De Herv. kerk in Grou

betekenis & definitie

De Herv. kerk (Kerkstraat 4), oorspronkelijk gewijd aan St. Petrus, is een eenbeukige kerk met een halfrond gesloten koor, een zeskantige houten dakruiter en een westtoren van twee geledingen met zadeldak.

De oorspronkelijk romaanse tufstenen kerk ontstond in de eerste helft van de 12de eeuw. Het schip heeft tot de grond doorlopende rondbogige spaarvelden.

Het lagere en smallere koor heeft een opvallend klimmend rondboogfries. In de eerste helft van de 13de eeuw heeft men eerst het schip verhoogd in een combinatie van bak- en tufsteen en vervolgens het koor in voornamelijk tufsteen.

Bij de bouw van de gotische toren (met een oudere kern) in de 15de eeuw werd het schip verlengd en opnieuw verhoogd. Begin 16de eeuw volgde de tweede verhoging van het koor.

De huidige kappen 1520 (d)van beide bouwdelen dateren van deze verbouwingen. De beklampte zuidgevel van het schip heeft ingehakte gotische vensters en bevat een zonnewijzer (1642).

Boven de toreningang bevindt zich een gevelsteen uit 1673 met tekst en wapens. In de 18de-eeuwse, deels opengewerkte dakruiter hangt een door Jurjen Balthasar gegoten klok (1653).

Na de Reformatie heeft men het koor afgesloten en ingericht als rechthuis (1650-1832) en vervolgens als kosterswoning en consistoriekamer (vanaf 1870).

De kerk is verder verbouwd in 1665, in 1908-'09 opnieuw ingericht naar ontwerp van H.H.

Kramer en in 1927-'28 ingrijpend gerestaureerd naar plannen van F. de Jong. Het interieur wordt gedekt door een waarschijnlijk 17de-eeuwse houten tongewelf.Bij de restauratie zijn de trekbalken met korbeelstellen vervangen door omtimmerde stalen portalen. In 1992 zijn delen van de 17de-eeuwse preekstoel verwerkt in de oostelijke afsluiting. Toen is ook de huidige laat-17de-eeuwse preekstoel geplaatst, die afkomstig is uit Gorredijk. Tot de inventaris behoren verder twee 17de-eeuwse overhuifde dubbele herenbanken (waarvan één uit 1660), twee 18de-eeuwse herenbanken met gesneden wangstukken in Lodewijk XIV-vormen, een westgalerij (1656) vroeger orgelgalerij met een door Carel van Roorda geschonken tekstbord (1654) en aan de oostzijde op een eigen orgelgalerij een door L. van Dam & Zn. gebouwd orgel (1853) in een deels 18de-eeuwse orgelkast. In het westportaal staat een forse zerk in Lodewijk XIV-stijl (1718, hergebruikt in 1815).

Aan de zuidzijde geeft een laat-19de-eeuws poortvormig houten hek toegang tot het toen geruimde kerkhof. De zerken van de Friese schrijvers T. Halbertsma († 1852) en E. Halbertsma († 1858) zijn recent bij het hek herplaatst. De Sint Piter Pastorie (Kerkstraat 6) is een blokvormig eenlaagspand uit 1831 met forse dakerkers. Uit 1905 dateert het cathechisatielokaal annex woonhuis (Kerkstraat 2-3), voorzien van neorenaissance-details en een hoger opgetrokken, halfrond beëindigd gevelgedeelte.

De Doopsgez. kerk (Hoofdstraat 44) is een driezijdig gesloten zaalkerk, gebouwd in 1829 als schuilkerk en daarbij aan de straatzijde verborgen achter een tweelaags lijstgevel met rondboogdoorgang. De kerk bevat een door de gebroeders Adema gebouwd orgel (1872; gewijzigd in 1920).

< >