(oudlatijn: oenus), a, um, gen. unīus (ĭ), dat. unī,
I. a. in ’t alg., één, unus de magistratibus Cic., unus ex fortunatis hominibus, Cic., principum unus, Liv., unus de multis, Cic., of e multis, Ov., of multorum, Hor., een van de grote hoop, een gewoon, alledaags mens; m. volgend alter (vgl. ook II), b.v. una ex parte . . . altera ex parte, Caes., unus et alter dies, een à, twee dagen, Cic., unum, alterum mensem, Cic.; plur. (vooral bij plur. tantum), unae decumae . . . alterae, Cic.; ad unum (unam) omnes en omnes ad unum, allen tot de laatste man, Cic., en zo alleen ad unum, Cic., in unum (op één plaats) confluere, Cic., cogere, Liv.
b. in ’t bijz., enig, alleen, enkel, slechts, vooral ter versterking bij superlatieven, Demosthenes unus eminet, Cic., summus vir unus omnis Graeciae, Cic., quum unus in civitate maxime floreret, Nep., rem unam esse omnium difficillimam, Cic. | een en dezelfde, dezelfde, enerlei, una rei publicae pestis, Cic., uno tempore, tegelijkertijd, Cic., Caes., exitus unus et idem, Cic., eadem et una res, Cic.; plur. (vooral bij plur. tantum), in unis aedibus, Cic., unis moribus, Cic.
II. indefin., een, ‘n, de een of ander enz., una adolescentula, Ter., unus paterfamilias, Cic., nulla res una, Cic., cum uno gladiatore nequissimo, Cic., tradidit uni, Ov.; meestal verbonden met quisque, quilibet, quivis, quisquam, aliquis, quidam, nemo, nullus, b.v. una quaque (unaquaque) de re, Cic., nec quisquam unus, en geen enkele, Liv., nihil unum, in ’t geheel niets, Liv., unus et (atque, aut, vel) alter, unus alterque, de een en (of) ander, deze en (of) gene, ettelijke, weinige, Cic. — Gen. uni, Cat.
