comp. sŭpĕrĭŏr, sup. sŭprēmus en summus.
Posit., sŭpĕrus, a, um,
1. in ’t alg., boven zijnde, boven-, res superas, Cic., mare superum, de Adriatische zee (tgo. m. inferum, z. a.), Cic., in briefstijl ook zonder mare, b.v. iter ad superum, Cic.
2. in ‘t bijz., der bovenwereld, boven-, orae of aurae, de bovenwereld, Verg.; subst., superi, ōrum en (gewl.) um, m. de bovengoden, Verg., ook = de bovenwereld, de mensen op aarde, de levenden, Verg., Vell.
Compar., sŭpĕrĭŏr, ōris, m. en f., sŭpĕriŭs, ōris, n.
1. eig., van plaats: meer naar boven (hoger) zich bevindende, - gelegen, bovenste (van twee) en partit. = het bovenste deel (van iets), boven-, domus, Cic., scriptura, Cic., ex loco superiore, van de hoogte af, Caes., vooral de of ex loco superiore dicere, vanaf het tribunal (als praetor), Cic., de loco superiore agere, vanaf het spreekgestoelte, Cic.
2. overdr., van tijd en rangorde: eerder, vroeger, vorig, verleden, ook = ouder, bejaarder, annus, Cic., vita, Cic., facinus, Cic., verder omnes aetatis superioris, van bejaarde leeftijd, Caes., Africanus, de oude, Cic., zo Dionysius, Nep., superiorum aetas, Cic. | (in rang, aanzien, macht enz.) hoger, voortreffelijker, voornamer, anderen overtreffend, gewichtiger, knapper enz., absol., aliquis superior, een voorname, Cic., superior contra improbos, Cic., populus superior foetus, behield de overhand, Cic., fuit of discessit superior, hij behield de overhand, bleef overwinnaar, Caes., Nep.; plnr. subst., superioribus invidetur, Cic., c. abl., b.v. loco, fortunā, famā superiores, Cic., honoris gradu superior, Cic.
Superl.,
I. sŭprēmus, bovenste, hoogste, uiterste, en partit. = het bovenste enz. deel van iets,
a. eig., van plaats: montes, de hoogste spitsen, Lucr., Verg.
b. overdr., van tijd en rangorde: uiterste, laatste, nox, Verg., manum supremam imponere bellis, Ov., partit., sole supremo, bij de ondergang der zon, Hor., adv., supremum, voor de laatste maal, Ov.; = laatste (van het leven), dies (vitae), (vand. ook = dag der begrafenis), Cic., honor, de laatste eer, Verg., ignes, brandstapel, Verg., tori, praalbed, Ov., vocat ore supremo, met stervende stem, Ov., sors Troiae, ondergang, Verg., zo adv., supremum, voor de laatste maal in het leven, Verg., Tac., subst., suprema, ōrum, n., het laatste, de dood, Ter., Ov., ook = de laatste wil, Tac., ook = de laatste eer. | van maat, graad, rang: uiterste, hoogste, grootste, hardste, macies, Verg., supplicium, Cic., subst., ventum est ad supremum, het doel is bereikt, Verg.; hoogste, verhevenste, voornaamste, Iuppiter, Com.
II. summus, bovenste, hoogste, uiterste, en partit. = het bovenste enz. deel (van iets),
a. eig., van plaats: s. iugum montis, de hoogte van de bergrug, Caes., summus ego (in triclinio), lag bovenaan, Hor., partit., s. urbs, het bovenste deel, Cic., summa aqua, de oppervlakte, Cic.; subst., summum, i, n., het bovenste, de grootste hoogte, a summo, van boven, Cic., ad summum, Caes., a summo dare, van boven af, de rij langs, Pl.; adv., summum, ten hoogste, hoogstens, Cic., Liv.
b. overdr., van tijd of rangorde: uiterste, laatste, hoogste, summa senectus, Cic., summo, ten laatste, Quint. | van graad, rang, aanzien enz.: hoogst, zeer hoog, uiterst, grootst, voortreffelijkst, gewichtigst, hiems, het hartje van de winter, Cic., periculum, Nep., prudentia, Cic., summo iure, naar het strengste recht, Cic., summo studio, met de grootste ijver, Cic., pecunia, zeer veel geld, Cic., omnia summa facere, de grootste moeite -, al het mogelijke doen, Cic., alqm socium summis rebus (verheven daden) adiungere, Verg., cum alqo de summis rebus dimicare, over de hoogste macht, Nep., summo rei publicae tempore, toen de staat in het grootste gevaar verkeerde, Cic., summa res publica, de gehele staat, Cic., quo res summa loco? hoe staat het met het geheel, met de staat? Verg.; van personen: hoogste, grootste, verhevenste, beste, optimus et s. vir, Cic., cum par honos habetur summis et infimis (hogen en lagen), Cic., poët. neutr. plur., summa ducum Atrides, de hoofdpersoon, Ov.
