Geneesheer en geschiedschrijver. * 18 Aug. 1823 te Avenhorn (bij Hoorn), ♰ 8 Dec. 1894 te Westwoud (De Streek). Op verlangen van zijn vader, die meende dat een wetenschappelijke loopbaan aan een Katholiek toentertijd geen toekomst bood, studeerde hij medicijnen en verwierf zich in Westwoud een zeer drukke praktijk.
Maar zijn hart trok hem tot de geschiedbeoefening en met ongeloofelijke energie en werkkracht slaagde hij er in tusschen een drukke dokterspraktijk door, de eerste Kath. historicus van den nieuweren tijd te worden. Tegen de traditioneele historiebeschouwing in beschreef hij onzen opstand tegen Spanje onder Katholieke belichting (Gesch. der Ned.
Beroerten, 4 dln. 1865’70) en tegen de eng-Hollandsche opvatting van onze vaderlandsche geschiedenis stelde hij in zijn Alg. Geschiedenis des Ned.
Volks (20 dln. 1871-’82) de geschiedenis van alle Ned. gewesten, zoowel Noordelijke als Zuidelijke, door stam- en taalverwantschap en historie zoo nauw met elkander verbonden. Aldus vestigde hij op de historie het recht der Ned.
Katholieken op een volwaardig burgerschap, gelijk aan dat van alle andere Nederlanders. N. heeft school gemaakt, en aan zijn wetensch. arbeid, die voor zijn tijd en omstandigheden voortreffelijk was, hebben de Katholieken van thans, naast het werk van andere voormannen, hun vrijmaking te danken.Behalve de reeds genoemde werken heeft N. zeer veel gepubliceerd in boek, brochure en tijdschrift, vooral in het door hem met Schaepman gestichte tijdschrift De (later: Onze) Wachter. Bijzonder van belang is ook zijn Geschiedenis van het Ned. volk van 1815 tot op onze dagen (4 dln. 1883-’86), met name voor de gesch. der Katholieken in de 19e eeuw. Ze kan voor een groot deel als Nuyens’ mémoires beschouwd worden.
Lit.: Gorris, N. beschouwd i. h. licht van zijn tijd (1908).
Nuyensfonds Na Nuyens’ dood werd door Nederlands Katholieken een som bijeengebracht om een koperen gedenkplaat voor hem in de parochiekerk van Westwoud aan te brengen. Het overblijvende werd bestemd als fonds voor het ondersteunen van de geschiedbeoefening door Ned. Katholieken. Het N.-fonds tracht dit doel te bereiken door het uitschrijven van prijsvragen en het bekronen om de vijf jaar van het werk, door een Ned. Katholiek geschreven, dat het best aan het doel van het N.-fonds beantwoordt. Gorris.